Rhina

ปลาโรนิน
สถานะการอนุรักษ์
(IUCN 3.1)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Chondrichthyes
ชั้นย่อย:	Elasmobranchii
อันดับ:	Rajiformes
วงศ์:	Rhinidae & , 1841
สกุล:	Rhina Bloch & Schneider, 1801
สปีชีส์:	R.  ancylostoma
ชื่อทวินาม
Rhina ancylostoma ( & , 1801)
แผนที่แสดงการกระจายพันธุ์
ชื่อพ้อง
Rhina cyclostomus Swainson, 1839

ปลาโรนิน (อังกฤษ: Bowmouth guitarfish, Mud skate, Shark ray) ปลากระดูกอ่อนชนิดหนึ่ง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Rhina ancylostoma อยู่ในวงศ์ Rhinidae จัดเป็นเพียงชนิดเดียวที่อยู่ในวงศ์นี้ และสกุล Rhina

มีรูปร่างคล้ายกับปลาโรนัน (Rhinobatidae) แต่มีลักษณะที่แตกต่างอย่างเห็นได้ชัดคือมีสันหนามเหนือหัวและหลัง สันนิษฐานว่ามีไว้เพื่อป้องกันตัว โดยมีส่วนหัวขนาดใหญ่ รูปทรงแบนกลมและโค้งมน ปากกลม ครีบอกแผ่กว้าง ครีบหลังตั้งสูง เป็น 2 ตอน บริเวณเหนือตามีสันเป็นหนาม ตรงกลางหลังด้านหน้าของครีบหลังมีหนามเรียงตัวกันเป็นแถวชัดเจน พื้นผิวลำตัวด้านบนมีสีเทาอมน้ำตาล มีแต้มเป็นจุดสีขาวจาง ๆ กระจายอยู่ทั่วตัว ด้านท้องมีสีขาว ยิ่งโดยเฉพาะปลาวัยอ่อนจะมีลวดลายที่มากกว่าปลาตัวโต

ขนาดโตเต็มที่มีความยาวได้ถึง 3 เมตร หนักได้ถึง 135 กิโลกรัม พบอาศัยอยู่ตามบริเวณพื้นทะเลที่เป็นดินทรายปนโคลน จัดเป็นปลาที่พบเห็นได้ยากมากในปัจจุบัน พบได้ในทะเลแดง, แอฟริกาตะวันออก, ญี่ปุ่นตอนใต้, ปาปัวนิวกินี, ในน่านน้ำไทยพบที่ฝั่งอันดามัน โดยมีชื่อที่ชาวประมงเรียกว่า "ปลากระเบนพื้นน้ำ" และมีความเชื่อว่าหนามบนหลังนั้นใช้เป็นเครื่องรางของขลังในทางไสยศาสตร์ได้ โดยนิยมนำมาทำเป็นหัวแหวน หรือนำมาห้อยคอ ซ้ำยังมีราคาซื้อขายที่ไม่แพง

เป็นปลาที่นิยมเลี้ยงในพิพิธภัณฑ์สัตว์น้ำต่าง ๆ ทั่วโลก สำหรับในประเทศไทยมีอยู่ที่อันเดอร์วอเตอร์เวิลด์ พัทยา จังหวัดชลบุรี และ SEA LIFE Bangkok Ocean World ที่ห้างสรรพสินค้าสยามพารากอน โดยมีราคาซื้อขายที่แพงมากนับล้านบาท ซึ่งปลาในที่เลี้ยงมีพฤติกรรมที่เชื่องต่อผู้เลี้ยงและกินเก่งมาก

ในวันที่ 10 สิงหาคม พ.ศ. 2558 มีการพบปลาโรนินตัวหนึ่งเป็นเพศเมีย ที่บริเวณปากแม่น้ำประแส อำเภอแกลง จังหวัดระยอง น้ำหนักประมาณ 40 กิโลกรัม ความยาวตลอดตั้งแต่หัวจรดหางประมาณ 2 เมตร อายุประมาณ 10 ปี โดยปลามีบาดแผลถลอกตลอดทั้งตัว เนื่องจากติดอวนประมง ทางศูนย์ประมงศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงทะเลอ่าวไทยฝั่งตะวันออกได้นำมาพักฟื้น โดยปลายังมีสุขภาพแข็งแรง การพบปลาโรนินในครั้งนี้นับว่าเป็นที่ฮือฮา เนื่องจากในทะเลด้านอ่าวไทยแถบจังหวัดระยอง ไม่ได้พบปลาโรนินเป็นเวลานานกว่า 30 ปีแล้ว

กรมประมงชี้แจงเรื่องเครื่องประดับแหวนปลาโรนิน (หัวกระเบนท้องน้ำ) ที่ทำมาจากหนามบนหัวปลา โดยระบุว่าผู้ครอบครองต้องแจ้งการมีไว้ตามกฎหมายภายในวันที่ 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561 เนื่องจากปลาโรนินเป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง ตามประกาศของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ฉบับที่ 4 ลงวันที่ 12 มิถุนายน 2561 จึงห้ามมีไว้ซึ่งซากหรือผลิตภัณฑ์ที่ทำมาจากซากของสัตว์ป่าคุ้มครอง

อ้างอิง

1. McAuley, R. and L.J.V. Compagno (2003). Rhina ancylostoma. In: IUCN 2003. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 21 มกราคม 2010.
2. "Rhinidae Müller and Henle, 1841". Integrated Taxonomic Information System - Report.
3. นันทวัฒน์ โชติสุวรรณ (ตุลาคม 2011). กระเบนท้องน้ำ "ของขลัง ที่ยังว่ายน้ำได้". นิตยสาร Aquarium Biz. ฉบับที่ 16 ปีที่ 2 หน้า 126–130. ISSN 1906-9243.
4. "ฮือฮา! พบ "ปลาโรนิน" ปลาหายากที่ทะเลระยอง". กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง. 9 สิงหาคม 2015.
5. "ปลาโรนิน คืออะไร ทำไมครอบครองแหวนถูกปรับ4หมื่น". Bright Today. ไบรท์ ทีวี. 20 กันยายน 2018.

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ Rhina ancylostoma

• Rhina ancylostoma Bloch & Schneider, 1801, Das IFM-GEOMAR Helmholtz-Zentrum für Ozeanforschung, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 18 สิงหาคม 2013
• , TalayThai.com, 26 มกราคม 2002, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 15 มีนาคม 2008, สืบค้นเมื่อ 4 มีนาคม 2008 {{}}: ระบุ |archivedate= และ |archive-date= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help)); ระบุ |archiveurl= และ |archive-url= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help))
• "Rhina ancylostoma (ปลาโรนิน, กระเบนท้องน้ำ)", ฐานข้อมูลชนิดพันธุ์ที่ถูกคุกคามในประเทศไทย, สำนักความหลากหลายทางชีวภาพ สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 6 กรกฎาคม 2013