Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ตีกัล (มายา: Tik’al) หรือ ติกัล (สเปน: Tikal) คือซากเมืองโบราณขนาดใหญ่ที่สุดของอารยธรรมมายา ปัจจุบันตั้งอยู่ใน ประเทศกัวเตมาลา ปัจจุบันได้ขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกของยูเนสโก และยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวยอดนิยมอีกด้วย
| อุทยานแห่งชาติตีกัล * | |
|---|---|
 แหล่งมรดกโลกโดยยูเนสโก | |
 วิหารหมายเลข 2 | |
| พิกัด | 17°13′20.1″N 89°37′25.5″W / 17.222250°N 89.623750°W |
| (ประเทศ) |  กัวเตมาลา |
| ภูมิภาค ** | ลาตินอเมริกาและแคริบเบียน |
| ประเภท | มรดกแบบผสม |
| (เกณฑ์พิจารณา) | (i), (iii), (iv), (ix), (x) |
| อ้างอิง | 64 |
| ประวัติการขึ้นทะเบียน | |
| ขึ้นทะเบียน | 1979 (คณะกรรมการสมัยที่ 3) |
| พื้นที่ | 57,600 ha (142,000 เอเคอร์) |
| * ชื่อตามที่ได้ขึ้นทะเบียนในบัญชีแหล่งมรดกโลก ** ภูมิภาคที่จัดแบ่งโดยยูเนสโก | |
ตีกัลคือเมืองที่สำคัญเมืองหนึ่งในอารยธรรมมายา สถาปัตยกรรมที่ตั้งอยู่ภายในที่เก่าแก่ที่สุดมีอายุตั้งแต่ 400 ปีก่อนคริสต์ศักราช ช่วงเวลาที่เมืองเจริญถึงขีดสุดคือช่วง คือ ค.ศ. 200 ถึง 900 ซึ่งช่วงนั้นเมืองตีกัลเป็นศูนย์กลางทั้งการปกครอง เศรษฐกิจ และการทหาร เนื่องจากเมืองตั้งอยู่ในจุดที่เชื่อมโยงกับพื้นที่อื่น ๆ ของมีโซอเมริกาได้ทั้งหมด เช่น เมืองเม็กซิกัน เมืองเตโอตีวากาน
หลังจากสิ้นสุดสมัยคลาสสิก ไม่มีสถานที่สร้างขึ้นมาใหม่ และสถานที่บางแห่งถูกเผาทำลาย รวมถึงมีประชากรลดลง และในที่สุดเมืองก็ถูกละทิ้งในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 10
ลักษณะพิเศษ
เมืองโบราณตีกัลตั้งอยู่ในที่ลุ่มป่าดิบชื้น แต่เมืองก็ไม่มีน้ำสะสมไว้ใต้ดินที่มาจากฝน ตั้งแต่ปลายศตวรรษที่แล้ว นักโบราณคดีได้พยายามค้นหาแหล่งน้ำใต้ดินที่ชาวมายันได้กักเก็บเพื่อไว้ใช้ และได้ค้นพบว่าบ่อน้ำ แม่น้ำ หรือทะเลสาบใกล้ ๆ เมืองมีความผิดปกติเกิดความแห้งแล้ง แต่อย่างไรก็ตาม เมืองตีกัลก็มีภูมิปัญญาทำการเกษตรที่ยอดเยี่ยม ซึ่งนักโบราณคดีได้ตั้งทฤษฎีว่าก้าวหน้ากว่าการถางป่าเพื่อทำการเกษตร แต่การพึ่งแต่ฝนตกตามฤดูกาลทำให้เมืองตีกัล ในปัจจุบันจึงเรียกตีกัลว่าเป็นต้นกำเนิดของ การล่มสลายของมายาสมัยคลาสสิก (Classic Maya Collapse)
นักปกครอง
นักปกครองของตีกัลในสมัยโบราณมีดังนี้
ยุคก่อนคลาสสิกตอนปลาย
- Yax Ehb' Xook – ประมาณ ค.ศ. 60 ผู้สถาปนาราชวงศ์
- Siyaj Chan K'awil Chak Ich'aak ("Stormy Sky I") – ประมาณคริสต์ศตวรรษที่ 2
- Yax Ch’aktel Xok – ประมาณ ค.ศ. 200
สมัยคลาสสิกตอนต้น
- Balam Ajaw ("Decorated Jaguar") – ค.ศ. 292
- K'inich Ehb' – ประมาณ ค.ศ. 300
- Ix Une' B'alam ("Queen Jaguar") – ค.ศ. 317
- "Leyden Plate Ruler" – ค.ศ. 320
- K'inich Muwaan Jol – เสียชีวิต ค.ศ. 359
- Chak Tok Ich'aak I ("Jaguar Paw I") – ค.ศ. 360-378
- Nun Yax Ayin – ค.ศ. 370-411 Nun Yax Ayin เป็นบุคคลสำคญจากติโอติวากัน ผู้ซึ่งสถาปนาราชบัลลังก์ตีกัลในปี ค.ศ. 379
- Siyaj Chan K'awiil II ("Stormy Sky II") – ค.ศ. 411-456
- K'an-Ak ("Kan Boar") – ค.ศ. 458-486
- Ma'Kin-na Chan – ประมาณ ปลายคริสตวรรษที่ 5
- Chak Tok Ich'aak (Bahlum Paw Skull) – ค.ศ. 486-508
- Ix Kalo'mte' Ix Yo K'in ("Lady of Tikal") – ค.ศ. 511-527 ปกครองร่วมกับ Kaloomte' B'alam ซึ่งอาจจะครองรักกัน
- Kaloomte' B'alam ("Curl-Head" and "19th Lord") – A.D. 511-527 ปกครองร่วมกับ Ix Kalo'mte' Ix Yo K'in ("Lady of Tikal") เป็นผู้สำเร็จราชการ
- "Bird Claw" ("Animal Skull I", "Ete I") – ประมาณ ค.ศ. 527–537
- Wak Chan K'awiil ("Double-Bird") – ค.ศ. 537-562 ถูกจับและอาจถูกบูชายัญโดย Caracol
- "Lizard Head II" – ไม่ทราบแน่ชัด คาดว่าพ่ายแพ้สงครามกับ Caracol ในปี ค.ศ. 562
ยุคเสื่อม
- K'inich Waaw – ค.ศ. 593-628
- K'inich Wayaan – ประมาณ ตอนต้น/กลางคริสต์ศตวรรษที่ 7
- K'inich Muwaan Jol II – ประมาณ ตอนต้น/กลางคริสต์ศตวรรษที่ 7
สมัยคลาสสิกตอนปลาย
- Jasaw Chan K'awiil I (a.k.a. Ruler A หรือ Ah Cacao) – ค.ศ. 682-734 ถูกฝังในวิหารหมายเลข 1
- Yik'in Chan K'awiil (a.k.a. Ruler B) – ค.ศ. 734-766
- "Temple VI Ruler" – ค.ศ. 766-768
- Yax Nuun Ayiin II ("Chitam") – ค.ศ. 768-790
- Chitam II ("Dark Sun") – ถูกฝังประมาณ ค.ศ. 810 ในวิหารหมายเลข 3
- "Jewel K'awil" – ค.ศ. 849
- Jasaw Chan K'awiil II – ค.ศ. 869-889
อ้างอิง
- "Tikal National Park". UNESCO. สืบค้นเมื่อ 2009-09-05.
แหล่งข้อมูลอื่น
- เว็บไซด์อุทยานแห่งชาติตีกัล 2021-04-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Tikal Digital Media Archive 2008-04-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- ข้อมูลทั่วไปและรูปภาพ 2010-09-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- ประวัติศาสตร์การค้นพบและงานโบราณคดีเมืองตีกัล ใน Mesoweb
- การขึ้นทะเบียนมรดกโลก
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
tikl maya Tik al hrux tikl sepn Tikal khuxsakemuxngobrankhnadihythisudkhxngxarythrrmmaya pccubntngxyuin praethskwetmala pccubnidkhunthaebiynepnaehlngmrdkolkkhxngyuensok aelayngepnaehlngthxngethiywyxdniymxikdwyxuthyanaehngchatitikl aehlngmrdkolkodyyuensokwiharhmayelkh 2phikd17 13 20 1 N 89 37 25 5 W 17 222250 N 89 623750 W 17 222250 89 623750praeths kwetmalaphumiphakh latinxemrikaaelaaekhribebiynpraephthmrdkaebbphsmeknthphicarna i iii iv ix x xangxing64prawtikarkhunthaebiynkhunthaebiyn1979 khnakrrmkarsmythi 3 phunthi57 600 ha 142 000 exekhxr chuxtamthiidkhunthaebiyninbychiaehlngmrdkolk phumiphakhthicdaebngodyyuensok tiklkhuxemuxngthisakhyemuxnghnunginxarythrrmmaya sthaptykrrmthitngxyuphayinthiekaaekthisudmixayutngaet 400 pikxnkhristskrach chwngewlathiemuxngecriythungkhidsudkhuxchwng khux kh s 200 thung 900 sungchwngnnemuxngtiklepnsunyklangthngkarpkkhrxng esrsthkic aelakarthhar enuxngcakemuxngtngxyuincudthiechuxmoyngkbphunthixun khxngmiosxemrikaidthnghmd echn emuxngemksikn emuxngetoxtiwakan hlngcaksinsudsmykhlassik immisthanthisrangkhunmaihm aelasthanthibangaehngthukephathalay rwmthungmiprachakrldlng aelainthisudemuxngkthuklathinginplaykhriststwrrsthi 10lksnaphiessemuxngobrantikltngxyuinthilumpadibchun aetemuxngkimminasasmiwitdinthimacakfn tngaetplaystwrrsthiaelw nkobrankhdiidphyayamkhnhaaehlngnaitdinthichawmaynidkkekbephuxiwich aelaidkhnphbwabxna aemna hruxthaelsabikl emuxngmikhwamphidpktiekidkhwamaehngaelng aetxyangirktam emuxngtiklkmiphumipyyathakarekstrthiyxdeyiym sungnkobrankhdiidtngthvsdiwakawhnakwakarthangpaephuxthakarekstr aetkarphungaetfntktamvdukalthaihemuxngtikl inpccubncungeriyktiklwaepntnkaenidkhxng karlmslaykhxngmayasmykhlassik Classic Maya Collapse nkpkkhrxngnkpkkhrxngkhxngtiklinsmyobranmidngni yukhkxnkhlassiktxnplay Yax Ehb Xook praman kh s 60 phusthapnarachwngs Siyaj Chan K awil Chak Ich aak Stormy Sky I pramankhriststwrrsthi 2 Yax Ch aktel Xok praman kh s 200smykhlassiktxntn Balam Ajaw Decorated Jaguar kh s 292 K inich Ehb praman kh s 300 Ix Une B alam Queen Jaguar kh s 317 Leyden Plate Ruler kh s 320 K inich Muwaan Jol esiychiwit kh s 359 Chak Tok Ich aak I Jaguar Paw I kh s 360 378 Nun Yax Ayin kh s 370 411 Nun Yax Ayin epnbukhkhlsakhycaktioxtiwakn phusungsthapnarachbllngktiklinpi kh s 379 Siyaj Chan K awiil II Stormy Sky II kh s 411 456 K an Ak Kan Boar kh s 458 486 Ma Kin na Chan praman playkhristwrrsthi 5 Chak Tok Ich aak Bahlum Paw Skull kh s 486 508 Ix Kalo mte Ix Yo K in Lady of Tikal kh s 511 527 pkkhrxngrwmkb Kaloomte B alam sungxaccakhrxngrkkn Kaloomte B alam Curl Head and 19th Lord A D 511 527 pkkhrxngrwmkb Ix Kalo mte Ix Yo K in Lady of Tikal epnphusaercrachkar Bird Claw Animal Skull I Ete I praman kh s 527 537 Wak Chan K awiil Double Bird kh s 537 562 thukcbaelaxacthukbuchayyody Caracol Lizard Head II imthrabaenchd khadwaphayaephsngkhramkb Caracol inpi kh s 562kstriyaehngtikl cakkhuxpratuiminwiharhmayelkh 3 sungepnkstriy Yax Nuun Ayin II hrux Dark Sun yukhesuxm K inich Waaw kh s 593 628 K inich Wayaan praman txntn klangkhriststwrrsthi 7 K inich Muwaan Jol II praman txntn klangkhriststwrrsthi 7smykhlassiktxnplay Jasaw Chan K awiil I a k a Ruler A hrux Ah Cacao kh s 682 734 thukfnginwiharhmayelkh 1 Yik in Chan K awiil a k a Ruler B kh s 734 766 Temple VI Ruler kh s 766 768 Yax Nuun Ayiin II Chitam kh s 768 790 Chitam II Dark Sun thukfngpraman kh s 810 inwiharhmayelkh 3 Jewel K awil kh s 849 Jasaw Chan K awiil II kh s 869 889xangxing Tikal National Park UNESCO subkhnemux 2009 09 05 aehlngkhxmulxunewbisdxuthyanaehngchatitikl 2021 04 22 thi ewyaebkaemchchin Tikal Digital Media Archive 2008 04 17 thi ewyaebkaemchchin khxmulthwipaelarupphaph 2010 09 24 thi ewyaebkaemchchin prawtisastrkarkhnphbaelanganobrankhdiemuxngtikl in Mesoweb karkhunthaebiynmrdkolk wikimiediykhxmmxnsmisuxthiekiywkhxngkb tikl