อำเภอแม่ลาน

แม่ลาน เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดปัตตานี และเป็น 1 ใน 2 อำเภอของจังหวัดที่มีทางรถไฟสายใต้ผ่าน โดยมีสถานีรถไฟคลองทรายที่เป็นสถานีย่อยประจำอำเภอ จัดตั้งขึ้นเป็นกิ่งอำเภอในปี พ.ศ. 2532 และยกฐานะเป็นอำเภอในปี พ.ศ. 2538 เป็นอำเภอล่าสุดในจังหวัดปัตตานี

อำเภอแม่ลาน
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Mae Lan
คำขวัญ:  ลองกองหวาน ชลประทานดี วิถีอำนวย พระนอนสวย รวยทุ่งกว้าง
แผนที่จังหวัดปัตตานี เน้นอำเภอแม่ลาน
พิกัด: 6°39′39″N 101°14′23″E / 6.66083°N 101.23972°E / 6.66083; 101.23972
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ปัตตานี
พื้นที่
• ทั้งหมด	89.2 ตร.กม. (34.4 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	17,604 คน
• ความหนาแน่น	197.35 คน/ตร.กม. (511.1 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	94180
รหัสภูมิศาสตร์	9412
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอแม่ลาน หมู่ที่ 4 ตำบลแม่ลาน อำเภอแม่ลาน จังหวัดปัตตานี 94180
ส่วนหนึ่งของ

โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาจังหวัดปัตตานี ครอบคลุมพื้นที่ในอำเภอแม่ลาน อำเภอหนองจิก อำเภอยะรัง อำเภอยะหริ่ง อำเภอมายอ อำเภอโคกโพธิ์ จังหวัดปัตตานี และอำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอแม่ลานมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอหนองจิก
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอยะรัง และอำเภอเมืองยะลา (จังหวัดยะลา)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองยะลา (จังหวัดยะลา)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอโคกโพธิ์

โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาปัตตานี มีหัวงานตั้งอยู่ที่หมู่ 4 ตำบลตาเซะ อำเภอเมืองยะลา โดยอยู่ทางตอนล่างของเขื่อนบางลาง โดยอำเภอแม่ลานอยู่ในฝ่ายส่งน้ำและบำรุงรักษาที่ 4 รับผิดชอบส่งน้ำและบำรุงรักษาระบบส่งน้ำฝั่งซ้าย รับผิดชอบในเขตอำเภอแม่ลาน อำเภอหนองจิก อำเภอโคกโพธิ์ และบางส่วนของอำเภอเมืองยะลา

ประวัติ

"แม่ลาน" เป็นชื่อของหนองน้ำขนาดใหญ่ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่หมู่ 6 บ้านลูตง ตำบลแม่ลาน (เดิม) ในอดีตแม่ลานเป็นชุมชนเก่าแก่ประมาณ 200 กว่าปีมาแล้ว เดิมอยู่ในเขตการปกครองของเมืองหนองจิกเป็น 1 ใน 7 หัวเมือง โดยมีเจ้าพระยาเมืองหรือเจ้าเมือง เป็นคนไทยพุทธ ประชาชนรุ่นแรกอพยพมาจากจังหวัดพัทลุงและจังหวัดสงขลา โดยพระยาเมืองหนองจิกในขณะนั้น มอบหมายภารกิจให้ชุมชนแม่ลานและชุมชนใกล้เคียงทำหน้าที่หาข่าวลาดตระเวนพื้นที่จัดเตรียมเสบียงอาหารไว้ใช้ในราชการ เตรียมคนไว้นำทางแก่กองทัพเมื่อเกิดสงคราม

ชุมชนแม่ลานและชุมชนใกล้เคียง เช่น ป่าไร่ นาประดู่ ทรายขาว โคกโพธิ์ ทุ่งพลา ปากล่อ ห้วยเงาะ ลำพระยา ลำใหม่ ยุโป ล้วนแต่เป็นชุมชนเครือข่ายเดียวกันทั้งสิ้น สำหรับเจ้าหน้าที่ปกครองชุมชนแม่ลานและชุมชนใกล้เคียง พระยาหนองจิกได้แต่งตั้งผู้ที่ชาวบ้านเคารพนับถือ มีลักษณะผู้นำและมีความเด็ดขาด เป็นกรมการเมืองหนองจิก ทำหน้าที่ดูแลชุมชนในพื้นที่รับผิดชอบเรียกว่า "หัวเมือง" ผู้ปกครองคนสุดท้ายชื่อ "หัวเมืองชุม" ต้นตระกูล "ชุมนุมมณี" ในปัจจุบันมีลูกหลานกระจัดกระจายอยู่ในพื้นที่อำเภอแม่ลานและอำเภอใกล้เคียงในทุกวันนี้

เดิมทีอำเภอแม่ลานเป็นส่วนหนึ่งของอำเภอโคกโพธิ์ ประกอบด้วย 3 ตำบล คือ ตำบลแม่ลาน ตำบลป่าไร่ และตำบลม่วงเตี้ย (แยกออกจากตำบลแม่ลานในปี พ.ศ. 2524) เป็นท้องที่ห่างไกลทุรกันดาร มีการคมนาคมไม่สะดวก โดยเฉพาะอย่างยิ่งเป็นที่หลบซ่อนและซ่องสุมของโจรผู้ร้าย เป็นพื้นที่รอยต่อกับอำเภอหนองจิก อำเภอโคกโพธิ์ อำเภอยะรัง จังหวัดปัตตานี และอำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา

ในปี พ.ศ. 2528 นายอำเภอโคกโพธิ์ในขณะนั้น นายบุณยสิทธิ์ สุวรรณรัตน์ (อดีตผู้ว่าราชการจังหวัดยะลา) ได้พิจารณาเห็นว่าพี่น้องประชาชนในตำบลแม่ลาน ตำบลป่าไร่บางส่วน (บางส่วนถูกแบ่งไปจัดตั้งเป็นตำบลควนโนรี ในปี พ.ศ. 2531) และตำบลม่วงเตี้ย ได้รับความเดือดร้อนในการเดินทางไปติดต่อราชการกับอำเภอโคกโพธิ์ จึงได้ประชุมกับหัวหน้าส่วนราชการและผู้เกี่ยวข้องพิจารณาตั้งกิ่งอำเภอใหม่ขึ้นในบริเวณพื้นที่ตำบลแม่ลาน ตำบลป่าไร่บางส่วนและตำบลม่วงเตี้ย เพื่อเป็นการอำนวยความสะดวกแก่ประชาชนที่อยู่ห่างไกล ซึ่งห่างจะเดินทางไปติดต่อราชการ ณ ที่ว่าการอำเภอโคกโพธิ์ ต้องเดินทางผ่านอำเภอยะรังเพื่อเข้าตัวเมืองปัตตานีและนั่งรถโดยสารต่อไปยังอำเภอโคกโพธิ์ ซึ่งต้องใช้เวลาถึง 1 วันเต็ม ในเบื้องแรกนั้น ได้มีการเสนอสถานที่ตั้งกิ่งอำเภอ 2 แห่ง คือ

• ประชาชนในตำบลแม่ลาน และตำบลม่วงเตี้ย เสนอให้มีการตั้งกิ่งอำเภอใหม่ ที่หมู่ 4 บ้านนางโอ ตำบลแม่ลาน ซึ่งสถานที่ดังกล่าวเป็นทุ่งเลี้ยงสัตว์ขนาดใหญ่ ขนาดประมาณ 1.6 ตร.กม. (1,000 ไร่)
• ประชาชนในตำบลป่าไร่ เสนอที่ตั้งที่ว่าการอำเภอใหม่ ที่หมู่ 6 บ้านควนแปลงงู ซึ่งสถานที่ดังกล่าวเป็นสถานที่ตั้งของหน่วยพัฒนาการเคลื่อนที่ (กรป.) มีเนื้อที่ประมาณ 80 ไร่

ในท้ายที่สุด ที่ประชุมมีมติเสนอให้หมู่ 4 ตำบลแม่ลาน เป็นที่ตั้งที่ว่าการกิ่งอำเภอใหม่ กระทรวงมหาดไทยได้ประกาศตั้งที่ว่าการ กิ่งอำเภอแม่ลาน เมื่อวันที่ 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2532 โดยมีผลบังคับใช้ในวันที่ 1 เมษายน ปีเดียวกัน เพื่ออำนวยความสะดวกในการให้การบริการ การรักษาความสงบเรียบร้อย ประกอบด้วยพื้นที่ 3 ตำบลของอำเภอโคกโพธิ์เดิม คือ ตำบลแม่ลาน ตำบลป่าไร่ (บางส่วน) ตำบลม่วงเตี้ย นับเป็นก้าวแรกของที่ว่าการอำเภอในปัจจุบัน และต่อมาในวันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2538 ได้ยกฐานะเป็น อำเภอแม่ลาน มีผลบังคับใช้ตั้งแต่ 7 กันยายน ปีเดียวกัน เป็นอำเภอล่าสุดที่จัดตั้งขึ้นในจังหวัดปัตตานี

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

การปกครองของอำเภอแม่ลานมี 3 ตำบล 22 หมู่บ้าน ได้แก่

1.	แม่ลาน				(Mae Lan)				9 หมู่บ้าน
2.	ม่วงเตี้ย				(Muang Tia)				6 หมู่บ้าน
3.	ป่าไร่				(Pa Rai)				7 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอแม่ลานประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 3 แห่ง ได้แก่

• องค์การบริหารส่วนตำบลแม่ลาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่ลานทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลม่วงเตี้ย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลม่วงเตี้ยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลป่าไร่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลป่าไร่ทั้งตำบล

อ้างอิง

1. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 106 (40 ง): 1888. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-04-19. สืบค้นเมื่อ 2022-07-21. วันที่ 14 มีนาคม พ.ศ. 2532
2. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 112 (32 ก): 1–3. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-01-26. สืบค้นเมื่อ 2022-07-21. วันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2538
3. "การส่งเสริมครูภูมิปัญญาท้องถิ่น ในโครงการวัฒนธรรมไทยสายใยชุมชนภายใต้แผนปฏิบัติการไทยเข้มแข็ง 2555 ในพื้นที่ 5 จังหวัดชายแดนภาคใต้ : อำเภอแม่ลาน (Mae Lan)" (PDF). สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดปัตตานี.^[] สืบค้นเมื่อวันที่ 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2565
4. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอโคกโพธิ์ จังหวัดปัตตานี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 98 (96 ง): 1820–1824. วันที่ 16 มิถุนายน พ.ศ. 2524
5. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอโคกโพธิ์ จังหวัดปัตตานี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 105 (143 ง): (ฉบับพิเศษ) 92-95. วันที่ 31 สิงหาคม พ.ศ. 2531