นิวเคลียสในสมอง

ในทางประสาทกายวิภาคศาสตร์ นิวเคลียส (อังกฤษ: nucleus) หมายถึงกลุ่มของเซลล์ประสาทที่อยู่กันอย่างหนาแน่นภายในสมอง ในภาพตัดกายวิภาคบริเวณนิวเคลียสจะเป็นส่วนเนื้อเทา (gray matter) ที่ถูกรายล้อมด้วยเนื้อขาว (white matter) ซึ่งเป็นส่วนใยประสาท นิวเคลียสมีลักษณะโครงสร้างซับซ้อนประกอบด้วยเซลล์ประสาทหลายชนิดเรียงตัวกันเป็นกลุ่มหรือเป็นชั้นๆ เพื่อทำหน้าที่ร่วมกัน ในสมองของสัตว์มีกระดูกสันหลังประกอบด้วยนิวเคลียสต่างๆ มากนับร้อยนิวเคลียส

คำว่านิวเคลียสในบางครั้งอาจอนุโลมหมายถึงกลุ่มของเซลล์ประสาทที่กระจายตัวเป็นบริเวณกว้างแต่สามารถระบุแยกได้ อาทิ (reticular nucleus of the thalamus) ซึ่งเป็นชั้นบางๆ ของเซลล์ประสาทชนิดยับยั้ง (inhibitory neuron) ที่อยู่ล้อมรอบทาลามัส

ส่วนของสมองที่สำคัญบางตำแหน่งมีลักษณะเป็นกลุ่มของนิวเคลียสที่ทำงานประสาทกันระหว่างโครงสร้าง ได้แก่ ทาลามัสและไฮโปทาลามัสซึ่งประกอบด้วยโครงสร้างย่อยลงไปอีกมากมาย และพอนส์ก็ประกอบด้วยนิวเคลียสเล็กๆ จำนวนมากทำหน้าที่ทั้งรับความรู้สึก สั่งการ และการควบคุมการทำงานของร่างกาย

ในระบบประสาทนอกส่วนกลางจะเรียกกลุ่มของเซลล์ประสาทว่า ปมประสาท (ganglion) แทน

ตัวอย่างของนิวเคลียส

• ก้านสมอง (brainstem) ได้แก่ (red nucleus), (vestibular nucleus), (inferior olive)
• ซีรีเบลลัม (cerebellum) ได้แก่ (dentate nucleus), (emboliform nucleus), (globose nucleus), (fastigial nucleus)
• เบซัลแกงเกลีย (basal ganglia) ได้แก่ (striatum) (ได้แก่ (caudate) และ (putamen)), พาลลิดัม (pallidum) ( (globus pallidus)), (substantia nigra), (subthalamic nucleus)
• นิวเคลียสของเส้นประสาทสมองต่างๆ

ดูเพิ่ม

• สมอง
• ระบบประสาท