บ วไหล พ ศ พ ศ 2390 2475 บ างเร ยก แม เจ าหลวง เป นชายาคนท สองของเจ าพ ร ยเทพวงษ อด ตเจ าผ ครองนครแพร และย งเป นย าของโช

บัวไหล (พ.ศ. พ.ศ. 2390–2475) บ้างเรียก แม่เจ้าหลวง เป็นชายาคนที่สองของเจ้าพิริยเทพวงษ์ อดีตเจ้าผู้ครองนครแพร่ และยังเป็นย่าของโชติ แพร่พันธุ์ หรือยาขอบ นักเขียนนวนิยายชื่อดัง

บัวไหล
แม่เจ้า

ชายาเจ้านครแพร่
ดำรงพระยศ	? – 25 กันยายน พ.ศ. 2445
ก่อนหน้า	แม่เจ้าบัวถา มหายศปัญญา

เกิด	พ.ศ. 2390 นครน่าน อาณาจักรรัตนโกสินทร์
ถึงแก่กรรม	พ.ศ. 2475 จังหวัดเชียงราย ประเทศไทย
พระสวามี	เจ้าพิริยเทพวงษ์
พระบุตร	เจ้ากาบคำ วราราช เจ้าเวียงชื่น บุตรรัตน์ เจ้าสุพรรณวดี ณ น่าน เจ้ายวงคำ เตมิยานนท์ เจ้ายวงแก้ว เทพวงศ์ เจ้าหอมนวล ศรุตานนท์ เจ้าอินทร์แปลง เทพวงศ์
พระบิดา	เจ้าไชยสงคราม
พระมารดา	แม่เจ้าอิ่นคำ

ประวัติ

แม่เจ้าบัวไหล เกิดที่เมืองน่าน เป็นธิดาคนเล็กจากทั้งหมดสี่คนของเจ้าไชยสงคราม (หรือ แสนไชยสงคราม) จากหนังสือ เชื้อสายเจ้าหลวงเมืองแพร่ 4 สมัย ระบุว่าเขามีเชื้อสายเจ้าเจ็ดตนจากเมืองพะเยา ส่วนมารดาชื่ออิ่นคำ เป็นภรรยาคนที่สอง และเป็นเชลยศึกเชื้อสายยอง ซึ่งถูกกวาดไปไว้ที่อำเภอนาน้อย จังหวัดน่าน (บางแห่งว่าบ้านถิ่น จังหวัดแพร่) บัวไหลมีพี่ชายฝาแฝด คือ เจ้าจอมแปง กับเจ้าเทพรส และมีพี่สาวชื่อเจ้าสามผิว ซึ่งเจ้าเทพรส พี่ชาย เป็นต้นสกุลรสเข้ม ในวัยเยาว์บัวไหลได้รับการอบรมเลี้ยงดูแบบเจ้านายตามขนบธรรมเนียมล้านนามาเป็นอย่างดี

ส่วนที่มาของชื่อ บัวไหล มีหลายสำนวน สำนวนหนึ่งว่า เมื่อแรกเกิด เจ้าไชยสงครามต้องคดีกับกงสุลอังกฤษ เขาต้องนำลูกสาวคนเล็กนี้ล่องเรือลงใต้ไปด้วยเพื่อแก้คดีที่กรุงเทพมหานคร จึงตั้งชื่อดังกล่าว อีกสำนวนหนึ่งอธิบายว่า เพราะบุตรสาวคนนี้เกิดขึ้นมาในช่วงที่บิดาจะต้องติดต่อราชการไปมาระหว่างเมืองน่านกับพะเยาอยู่เนือง ๆ จึงตั้งชื่อดังกล่าว

*ราชกิจจานุเบกษา ถอดบัวไหลออกจากสามัญสมาชิกตติยจุลจอมเกล้า*

บัวไหลเข้าเป็นชายาคนที่สองของเจ้าพิริยเทพวงษ์ เจ้าผู้ครองนครแพร่ ซึ่งเป็นประเทศราชขนาดน้อยที่สุดในบรรดาประเทศราชทั้งห้าทางตอนเหนือของสยาม ทั้งสองมีบุตรด้วยกันเจ็ดคน ได้แก่ เจ้ากาบคำ เจ้าเวียงชื่น เจ้าสุพรรณวดี เจ้ายวงคำ เจ้ายวงแก้ว เจ้าหอมนวล และเจ้าอินทร์แปลง (หรืออินทร์แปง) บัวไหลเคยดำรงตำแหน่งเป็นผู้สำเร็จราชการแทนเจ้าพิริยเทพวงศ์ ปกครองเมืองแพร่อยู่เจ็ดวัน จึงถูกเรียกขานอย่างยกย่องว่า แม่เจ้าหลวง

หลังเกิดกบฏเงี้ยวขึ้นเมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2445 และถูกทางการสยามปราบปราม เจ้าพิริยเทพวงษ์หนีออกจากเมืองแพร่ไปหลวงพระบาง ฝ่ายสยามได้ทำการปลดเจ้าพิริยเทพวงษ์ลงเป็นไพร่ ให้เรียกว่า น้อยเทพวงษ์ พร้อมกับยึดคุ้มหลวงและทรัพย์สมบัติ ส่วนบัวไหลถูกถอดและถูกริบเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นตติยจุลจอมเกล้า หลังเหตุการณ์ดังกล่าว เจ้าเวียงชื่น พระธิดา และพระยาราชวงศ์ (น้อยบุญศรี) พระชามาดา ก่ออัตวินิบาตกรรมด้วยการดื่มยาพิษจนเสียชีวิตทั้งคู่ ส่วนบัวไหลถูกควบคุมตัวไปกักไว้ที่กรุงเทพมหานคร พร้อมกับบุตรธิดา โดยอยู่ภายใต้การดูแลของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย เป็นระยะเวลา 4-5 ปี จึงได้รับพระบรมราชานุญาตให้กลับภูมิลำเนาได้

ในบั้นปลาย บัวไหลอาศัยอยู่กับธิดาคนเล็กและลูกเขยที่จวนข้าหลวงจังหวัดเชียงราย จนถึงแก่กรรมเมื่อ พ.ศ. 2475

ความสนใจ

บัวไหลมีฝีมือในเชิงเย็บปักถักร้อย ซึ่งได้รับการถ่ายทอดจากอิ่นคำ พระมารดาซึ่งเป็นเชลยชาวยอง โดยเฉพาะการนำปีกแมลงทับมาประดับร่วมกับผ้าลูกไม้ ทั้งเคยปักผ้าม่านและหมอนขวาน รวมถึงเครื่องใช้ต่าง ๆ ถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นที่โปรดปรานยิ่งนัก พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้จัดห้องไว้โดยเฉพาะ แล้วพระราชทานนามว่า ห้องบัวไหล ถือเป็นเกียรติยศที่สูงส่ง และมีผลงานสำคัญอีกหนึ่งชิ้น คือ ผ้าปักไหมคำเป็นตัวอักษรธรรมล้านนาบนพระคัมภีร์ยาวต่อเนื่องกันหลายแผ่น ทำขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2416 หรือเมื่อบัวไหลมีอายุได้ 23 ปี ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่ ซึ่งสำนักหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร เคยมีแนวคิดที่จะยื่นเสนอให้เป็นมรดกความทรงจำแห่งโลก

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

พ.ศ. 2443 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 3 ตติยจุลจอมเกล้า (ต.จ.) (ฝ่ายใน) ต่อมาวันที่ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2446 ถูกเรียกคืนเครื่องราชอิสริยาภรณ์

อ้างอิง

เชิงอรรถ

เชื้อสายเจ้าหลวงเมืองแพร่ 4 สมัย, หน้า 33
"กบฏเงี้ยว พ.ศ.2445 - การต่อต้านสยามของประเทศราชล้านนา". Huexonline. สืบค้นเมื่อ 16 มิถุนายน 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
เชื้อสายเจ้าหลวงเมืองแพร่ 4 สมัย, หน้า 40
เพ็ญสุภา สุขคตะ (29 พฤศจิกายน 2565). "โศกนาฏกรรมของสองเจ้านาง หลังเหตุการณ์กบฏเงี้ยวเมืองแพร่". มติชนสุดสัปดาห์. สืบค้นเมื่อ 16 มิถุนายน 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
เชื้อสายเจ้าหลวงเมืองแพร่ 4 สมัย, หน้า 102
"ภาพถ่ายชุดเมืองแพร่ (บ้านคุณโกมล พานิชพันธ์) อำเภอลอง จังหวัดแพร่". Chiang Mai House of Photography by Associate Professor Kanta Poonpipat Foundation. สืบค้นเมื่อ 16 มิถุนายน 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
เชื้อสายเจ้าหลวงเมืองแพร่ 4 สมัย, หน้า 129
"ประกาศลัญจกราภิบาล ถอดบัวไหลออกจากสามัญสมาชิกาตติยจุลจอมเกล้า" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 20 (เพิ่มเติม 28): 467. 11 ตุลาคม ร.ศ. 122. สืบค้นเมื่อ 5 ตุลาคม พ.ศ. 2563. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= ((help))
พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์

บรรณานุกรม

บัวผิว วงศ์พระถาง และคณะ. เชื้อสายเจ้าหลวงเมืองแพร่ 4 สมัย. แพร่ : แพร่ไทยอุสาหการพิมพ์, 2536. 151 หน้า. ISBN

[เจ้าหลวง33-1] เชื้อสายเจ้าหลวงเมืองแพร่ 4 สมัย, หน้า 33

[huex-2] "กบฏเงี้ยว พ.ศ.2445 - การต่อต้านสยามของประเทศราชล้านนา". Huexonline. สืบค้นเมื่อ 16 มิถุนายน 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[เจ้าหลวง40-3] เชื้อสายเจ้าหลวงเมืองแพร่ 4 สมัย, หน้า 40

[เพ็ญสุภา-4] เพ็ญสุภา สุขคตะ (29 พฤศจิกายน 2565). "โศกนาฏกรรมของสองเจ้านาง หลังเหตุการณ์กบฏเงี้ยวเมืองแพร่". มติชนสุดสัปดาห์. สืบค้นเมื่อ 16 มิถุนายน 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[เจ้าหลวง102-5] เชื้อสายเจ้าหลวงเมืองแพร่ 4 สมัย, หน้า 102

[kanta-6] "ภาพถ่ายชุดเมืองแพร่ (บ้านคุณโกมล พานิชพันธ์) อำเภอลอง จังหวัดแพร่". Chiang Mai House of Photography by Associate Professor Kanta Poonpipat Foundation. สืบค้นเมื่อ 16 มิถุนายน 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[เจ้าหลวง129-7] เชื้อสายเจ้าหลวงเมืองแพร่ 4 สมัย, หน้า 129

[ราชกิจจา-8] "ประกาศลัญจกราภิบาล ถอดบัวไหลออกจากสามัญสมาชิกาตติยจุลจอมเกล้า" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 20 (เพิ่มเติม 28): 467. 11 ตุลาคม ร.ศ. 122. สืบค้นเมื่อ 5 ตุลาคม พ.ศ. 2563. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= ((help))

[9] พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์