ตรัสน้อย

สมเด็จพระเจ้าลูกเธอตรัสน้อย (ช่วงปี พ.ศ. 2231 — ?) เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระเพทราชา ประสูติแต่กรมหลวงโยธาเทพพระมเหสีฝ่ายซ้าย ซึ่งเป็นพระราชธิดาพระองค์เดียวของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ที่ประสูติแต่พระอัครมเหสี

สมเด็จพระเจ้าลูกเธอตรัสน้อย
เจ้าฟ้า
ประสูติ	ช่วงปี พ.ศ. 2231 กรุงศรีอยุธยา
สิ้นพระชนม์	พ.ศ. 2244/2283
ราชวงศ์	บ้านพลูหลวง
พระบิดา	สมเด็จพระเพทราชา
พระมารดา	กรมหลวงโยธาเทพ
ศาสนา	พุทธ

ประวัติ

พระราชพงศาวดาร ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) ระบุว่า ภายหลังการเสด็จสวรรคตของสมเด็จพระนารายณ์มหาราชแล้ว สมเด็จพระเพทราชาขึ้นสืบราชสมบัติ แล้วตั้งกรมหลวงโยธาเทพพระราชธิดาในสมเด็จพระนารายณ์มหาราชขึ้นเป็นพระมเหสี เมื่อเสด็จฯ ไปตำหนักกรมหลวงโยธาเทพเพื่อจะเข้าที่บรรทม กรมหลวงโยธาเทพไม่ยอมรับ ตรัสตัดพ้อต่าง ๆ แล้วทรงพระแสงดาบติดพระหัตถ์ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจึงให้หาหมอมาทำเสน่ห์ จนกรมหลวงโยธาเทพเกิดหลงไหลถึงกับทรงพระกันแสงหาพระองค์ ภายหลังสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ ไปหาอีก กรมหลวงโยธาเทพจึงทรงยอม ผ่านไป 7-8 เดือนจึงพบกรมหลวงโยธาเทพก็ทรงพระครรภ์ได้ 3 เดือนแล้ว ถึงเดือน 10 ปีมะเส็ง นพศก ตอนใกล้รุ่ง จึงประสูติเป็นพระราชโอรส พระราชทานพระนามว่าตรัสน้อย ในคืนวันนั้นเกิดแผ่นดินไหว เมื่อพระชันษาได้ 13 ปี สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจึงโปรดให้ตั้งพระราชพิธีโสกันต์ ณ พระที่นั่งสรรเพชญปราสาท

ส่วนพระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ฉบับตัวเขียน ระบุว่ากรมโยธาเทพประสูติพระราชโอรสเมื่อ จ.ศ. 1050 ปีมะโรง (พ.ศ. 2231) พระญาติถวายพระนามว่าตรัสน้อย แต่สมเด็จพระเพทราชาตรัสเรียกว่าสำมยัง ใน จ.ศ. 1062 ปีมะโรง (พ.ศ. 2243) ตรงกับรัชกาลพระเจ้าเสือ กรมหลวงโยธาเทพพาตรัสน้อยออกจากพระราชวัง ไปตั้งพระตำหนักใกล้วัดพุทไธศวรรย์ และทำพิธีโสกันต์ตรัสน้อยแล้วให้ผนวชเป็นสามเณรในสำนักพระพุทธโฆษาจารย์ ทรงเล่าเรียนทั้งพระปริยัติธรรมและไสยศาสตร์ต่าง ๆ จนพระชันษาได้ 18 ปีจึงลาผนวชมาศึกษาวิชาการรบ ได้ศึกษาภาษาต่าง ๆ ทั้งภาษาแขก ฝรั่ง เขมร ยวน พม่า มอญ และจีน การปกครอง โหราศาสตร์ และการแพทย์ จากพระอาจารย์หลายท่าน เมื่อพระชันษาครบอุปสมบทจึงได้ผนวชเป็นพระภิกษุ

ชีวิตในปลายพระชนม์

ไม่ปรากฏหลักฐานอย่างแน่ชัดว่าตรัสน้อยดำรงพระชนมชีพต่อไปอย่างไร จดหมายเหตุของชาวฝรั่งเศส ระบุว่า เจ้าฟ้าตรัสน้อยซึ่งเป็นพระมรณภาพในราวปี พ.ศ. 2283 ซึ่งตรงกับช่วงกลางสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ก่อนจะเสียกรุงให้พม่า 27 ปี โดยประมาณ

ขณะที่พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) กล่าวว่า ในปี พ.ศ. 2244 เจ้าฟ้าเพชรและเจ้าฟ้าพร พระราชโอรสในสมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ 8 ทรงพระดำริเห็นว่าผู้คนทั้งปวงนิยมยินดีรักใคร่ตรัสน้อยมาก นานไปเบื้องหน้าเจ้าฟ้าตรัสน้อยก็จะได้เป็นใหญ่ จึงทรงพระดำริเป็นความลับให้ชาวที่ออกไปเชิญเสด็จตรัสน้อย โดยอ้างว่ามีพระราชโองการให้เชิญเสด็จเข้าไปบัดนี้ เจ้าฟ้าตรัสน้อยคิดว่าพระราชโองการให้หาจริง จึงเสด็จขึ้นขี่คอชาวที่เข้ามา ชาวที่ก็พาเสด็จเข้ามาถึงพระคลังวิเศษ แล้วก็ประหารเสียด้วยท่อนจันทน์ แล้วจึงเชิญพระศพไปวัดโคกพระยา

พงศาวลี

พงศาวลีของตรัสน้อย

2. สมเด็จพระเพทราชา                                   5. ท้าวศรีสัจจา (พระนมเปรม)                             1. ตรัสน้อย                                         24. ออกญาศรีธรรมาธิราช               12. สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง                       6. สมเด็จพระนารายณ์มหาราช                             13. พระราชเทวี                       3. กรมหลวงโยธาเทพ                                   7. พระกษัตรีย์

ดูเพิ่ม

เชิงอรรถ

1. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), หน้า 341
2. ภาสกร วงศ์ตาวัน. ไพร่ขุนนางเจ้า แย่งชิงบัลลังก์สมัยอยุธยา. กรุงเทพฯ:ยิปซี, 2553. หน้า 161
3. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), หน้า 333
4. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), หน้า 334
5. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), หน้า 341-342
6. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน, หน้า 268
7. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน, หน้า 281
8. วีระ ธีรภัทร, เรื่องเก่าเอามาเล่าอีก (6) 2010-03-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, กรุงเทพธุรกิจ, วันพุธที่ 31 ธันวาคม พ.ศ. 2551
9. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), หน้า 343-344

บรรณานุกรม

• พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน. กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง, 2558. 558 หน้า. ISBN  [จัดพิมพ์โดยเสด็จพระราชกุศลในการพระราชทานเพลิงศพพระธรรมปัญญาบดี (ถาวร ติสฺสานุกโร ป.ธ.๔)]
• พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2553. 800 หน้า. ISBN