วงศ์โคลงเคลง

วงศ์โคลงเคลง (ชื่อวิทยาศาสตร์: Melastomataceae) เป็นชื่อวงศ์ของพืชดอกใบเลี้ยงคู่ที่ส่วนใหญ่พบในพื้นที่เขตร้อน (สองในสามของสกุลนี้มาจากพื้นที่เขตร้อนในโลกใหม่) ประกบด้วยสกุลประมาณ 175 สกุล และชนิดเท่าที่รู้จักประมาณ 5115 ชนิด ลักษณะเด่นคือ ใบเป็นใบเดี่ยวติดตรงข้าม กลีบดอกเด่นชัด รังไข่เชื่อมติดกับฐานดอก มีระยางค์ยื่นออกมาตรงโคนอับเรณู

วงศ์โคลงเคลง ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: - ปัจจุบัน PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
, syn. Tibouchina semidecandra, ที่ Strybing Arboretum ซานฟรานซิสโก
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอต
อาณาจักร:	พืช
เคลด:	พืชมีท่อลำเลียง
เคลด:	พืชดอก
เคลด:	พืชใบเลี้ยงคู่แท้
เคลด:	โรสิด
อันดับ:	อันดับชมพู่
วงศ์:	วงศ์โคลงเคลง
L.
สกุล
ดูข้อความ

ลักษณะประจำวงศ์

วงศ์โคลงเคลงเป็นวงศ์ของไม้พุ่ม ไม้ต้น ไม้ล้มลุก หรือไม้เลื้อย ซึ่งไม่มีหูใบ ใบเป็นใบเดี่ยวติดตรงข้าม บางทีพบมีหลายใบติดรอบข้อ ดอกสมบูรณ์เพศ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีอย่างละ 3, 4 หรือ 5 กลีบ แกนอับเรณูยืดยาวหรือเป็นรยางค์ อับเรณูแตกโดยมีรูที่ปลาย รังไข่ติดใต้วงกลีบหรือกึ่งใต้วงกลีบมี 4 หรือ 5 ช่อง ไข่อ่อนจำนวนมากติดที่แกนผนังรังไข่ ผลแห้งแบบแก่แตก หรือผลมีเนื้อหลายเมล็ด

อนุกรมวิธาน

ภายใต้ระบบการจัดประเภท เจ็ดสกุลจากวงศ์พลองเหมือด (Memecylaceae) ถูกรวมอยู่ในสกุลนี้แล้ว

ชนิดและการกระจายพันธุ์

กระจายพันธุ์ในเขตร้อน ทั่วโลกพบ 211 สกุล ในประเทศไทยพบ 15 สกุล ได้แก่

• (Melastoma) เป็นไม้พุ่ม ขึ้นตามที่โล่งแจ้ง เช่น
  • โคลงเคลง Melastoma malabathricum L. subsp. malabathricum L.
  • มังเคร่ช้าง Melastoma sanguineum Sims.
  • โคลงเคลงผลแห้ง (Boissieu) F. K. Mey
  • โคลงเคลงยวน (Kuntze) Merr.

• (Clidemia) ไม้พุ่ม ขึ้นเป็นวัชพืชโดยเฉพาะคาบสมุทรมลายาและทางภาคใต้ของประเทศไทย พบในประเทศไทยเพียงชนิดเดียว คือ
  • Clidemia hirta (L.) D. Don

• (Medinilla) ไม้พุ่มอิงอาศัย ทั่วโลกมีสมาชิกประมาณ 150 ชนิด ในไทยมีประมาณ 8–9 ชนิด ได้แก่
  • เคลงแดง Hook.f.
  • เคลงใบเวียน (Blume) Blume
  • เคลงย้อย (Jack) Blume
  • เคลงหิน (Jack) Blume
  • (Blume) Blume
  • King
  • King
  • (Reinw. ex Blume) Blume
  • เคลงแสด (Blume) Blume

• (Memecylon) ไม้พุ่ม หรือไม้ต้นขนาดเล็กมีเนื้อไม้ เช่น
  • พลองขี้ควาย Jack

• (Osbeckia) ไม้พุ่ม ขึ้นตามที่โล่งแจ้ง ในประเทศไทยพบ 7 ชนิด ได้แก่
  • เอนอ้าขายาว Hooh.f. ex Triana
  • เอนอ้า L.
  • Cogn.
  • เอนอ้าน้ำ Hook. f.
  • เอนอ้าขนแข็ง Geddes
  • หรือ จุกนารี Buch.-Ham. ex Ker Gawl.
  • เอนอ้าหิน Guillaumin

• (Pachycentria) ไม้พุ่มอิงอาศัย ทั่วโลกมีสมาชิกประมาณ 8 ชนิด ในไทยมี 3 ชนิด ได้แก่
  • เคลงกนก (Blume) Blume
  • เคลงก้านแดง (Blume) Blume
  • เคลงก้านแดง (Jack) Clausing

• (Pseudodissochaeta) ไม้พุ่มอิงอาศัย เช่น
  • เครือปลาซิว (W.W. Sm.) M.P. Nayar

• (Phyllagathis) ไม้ล้มลุกขนาดเล็ก ไม่มีลำต้น มีเหง้าใต้ดิน มักพบบนก้อนกินริมลำธารที่มีความชื้น ในป่าดิบแล้ง ในประเทศไทยพบ 5 ชนิด ได้แก่
  • ก้ามกุ้งขน King
  • ก้ามกุ้งใบกลม (Jack) Blume
  • ก้ามกุ้งสยาม Cellin. & S. S.Renner
  • ก้ามกุ้งหัว (Hansen) Cellin. & S. S.Renner
  • ก้ามกุ้งภูวัว Wangwasit, Norsaengsri & Cellin.

• (Sonerila) ไม้ล้มลุก มักบนลานหินที่มีมอสส์ ตามป่าดิบชื้น เช่น
  • แปร้น้ำเงิน Roxb.
  • ดรุณี Roxb.
  • พันซี Jack
  • สาวน้ำตก Ridl.
  • สาวสวรรค์ C.B. Clarke

สกุลอื่น ๆ

ณ เดือนตุลาคม ค.ศ. 2023 มีสกุลในวงศ์โคลงเคลงที่ได้รับการยอมรับ 167 สกุล:

• Hook.f.
• D.Don
• P.Browne
• DC.
• Gleason
• Pilg.
• Ver.-Lib. & R.D.Stone
• Naudin
• Baker
• Ver.-Lib. & G.Kadereit
• P.J.F.Guim. & Michelang.
• Korth.
• (Naudin) Hook.f.
• DC.
• Naudin
• Pav. ex D.Don
• C.Hansen
• Astrocalyx Merr.
• Astronia Blume
• A.Gray
• Ruiz & Pav.
• K.Schum. & Lauterb.
• Hook.f.
• Cogn.
• Neck. ex Raf.
• Burgt & Ver.-Lib.
• Raddi
• Cogn.
• P.Browne
• Lour.
• Cogn.
• A.Chev.
• Wurdack
• (DC.) Triana
• Almeda & Michelang.
• Blume
• DC.
• Jacq.-Fél.
• Calvoa Hook.f.
• Cambessedesia DC.
• Naudin
• F.Muell.
• G.Don
• Cogn.
• D.Don
• Chaetogastra DC.
• Chaetolepis (DC.) Miq.
• Naudin
• Cincinnobotrys Gilg
• Comolia DC.
• Comoliopsis Wurdack
• Creochiton Blume
• Diels
• Korth.
• Raf.
• Desmoscelis Naudin
• Dicellandra Hook.f.
• Dichaetanthera Endl.
• Dinophora Benth.
• Naudin
• Dionychastrum A.Fern. & R.Fern.
• Blume
• Dissotidendron (A.Fern. & R.Fern.) Ver.-Lib. & G.Kadereit
• Benth.
• Driessenia Korth.
• Dupineta Raf.
• Ver.-Lib. & R.D.Stone
• Eriocnema Naudin
• Naudin
• Feliciadamia Bullock
• Ver.-Lib. & G.Kadereit
• Stapf
• Cham.
• DC.
• Naudin
• Guyonia Naudin
• DC.
• Heteroblemma (Blume) Cámara-Leret, Ridd.-Num. & Veldkamp
• Heterocentron Hook. & Arn.
• Benth.
• DC.
• Hook.f.
• Kerriothyrsus C.Hansen
• Kirkbridea Wurdack
• Zoll. & Moritzi
• Bong.
• Loricalepis Brade
• DC.
• Macrocentrum Hook.f.
• Naudin
• Maguireanthus Wurdack
• Mallophyton Wurdack
• DC.
• Gaudich. ex DC.
• L.
• †
• Melastomastrum Naudin
• L.
• Sw.
• Merianthera Kuhlm.
• D.Don
• D.Don
• (DC.) Naudin
• Triana ex Benth. & Hook.f.
• Aubl.
• Neblinanthera Wurdack
• Neodriessenia M.P.Nayar
• Nepsera Naudin
• Nerophila Naudin
• Mart.
• Nothodissotis Ver.-Lib. & G.Kadereit
• Wurdack
• Ochthocharis Blume
• Opisthocentra Hook.f.
• L.
• DC.
• Oxyspora DC.
• Blume
• DC.
• Gleason
• Blume
• Physeterostemon R.Goldenb. & Amorim
• Pilocosta Almeda & Whiffin
• Plagiopetalum Rehder
• D.Don
• Plethiandra Hook.f.
• Poikilogyne Baker f.
• Poilannammia C.Hansen
• Poteranthera Bong.
• Preussiella Gilg
• Pseudodissochaeta Nayar
• Pseudoernestia Krasser
• Jack
• Pterogastra Naudin
• (DC.) Miq.
• Ver.-Lib. & R.D.Stone
• Quipuanthus Michelang. & C.Ulloa
• Gronov.
• Rhynchanthera DC.
• Ver.-Lib. & G.Kadereit
• Rostranthera M.J.Rocha & P.J.F.Guim.
• Rousseauxia DC.
• Salpinga Mart. ex DC.
• Sandemania Gleason
• Sarcopyramis Wall.
• Schwackaea Cogn.
• Scorpiothyrsus H.L.Li
• Siphanthera Pohl
• Roxb.
• Guill. & Perr.
• Sporoxeia W.W.Sm.
• Stanmarkia Almeda
• Stussenia C.Hansen
• Styrophyton S.Y.Yu
• Matsum. ex T.Itô & Matsum.
• Tateanthus Gleason
• Markgr.
• Aubl.
• C.Chen
• Naudin
• Juss.
• Wurdack
• C.Hansen
• Aubl.
• Gilg
• Wurdastom B.Walln.

อ้างอิง

1. "Myrtales". www.mobot.org. สืบค้นเมื่อ 2023-07-20.
2. Angiosperm Phylogeny Group (2009), "An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III", Botanical Journal of the Linnean Society, 161 (2): 105–121, doi:10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x
3. Ulloa Ulloa, Carmen; Almeda, Frank; Goldenberg, Renato; Kadereit, Gudrun; Michelangeli, Fabián A.; Penneys, Darin S.; Stone, R. Douglas; Veranso-Libalah, Marie Claire (2022), Goldenberg, Renato; Michelangeli, Fabián A.; Almeda, Frank (บ.ก.), "Melastomataceae: Global Diversity, Distribution, and Endemism", Systematics, Evolution, and Ecology of Melastomataceae (ภาษาอังกฤษ), Cham: Springer International Publishing, pp. 3–28, doi:10.1007/978-3-030-99742-7_1, ISBN , สืบค้นเมื่อ 2023-05-04
4. Christenhusz, M. J. M.; Byng, J. W. (2016). "The number of known plants species in the world and its annual increase". Phytotaxa. Magnolia Press. 261 (3): 201–217. doi:10.11646/phytotaxa.261.3.1.
5. "เอนอ้า, สกุล". สารานุกรมพืชในประเทศไทย. กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช. 1 กุมภาพันธ์ 2561.
6. "เคลง, สกุล". สารานุกรมพืชในประเทศไทย. กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช. 26 สิงหาคม 2559.
7. "ก้ามกุ้ง, สกุล". สารานุกรมพืชในประเทศไทย. กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช. 30 พฤษภาคม 2559.
8. "Melastomataceae Juss". Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. สืบค้นเมื่อ 30 October 2023.
9. LaMotte, R.S. (1952). Catalogue of the Cenozoic plants of North America through 1950. Geological Society of America Memoirs. Vol. 51. . doi:10.1130/MEM51.

บรรณานุกรม

• ก่องกานดา ชยามฤต. ลักษณะประจำวงศ์พรรณไม้. กรุงเทพมหานคร : กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช, 2548. ISBN .
• . ITIS Report. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 19 สิงหาคม 2006.

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ วงศ์โคลงเคลง

วิกิสปีชีส์มีข้อมูลภาษาอังกฤษเกี่ยวกับ วงศ์โคลงเคลง

• PlantSystematics.org: Images of species, list of genera^[]
• Penneys, D. S.; Michelangeli, F. A.; Judd, W. S.; Almeda, F. (1 January 2010). "Henrietteeae (Melastomataceae): A New Neotropical Berry-Fruited Tribe". Systematic Botany. 35 (4): 783–800. doi:10.1600/036364410x539862. JSTOR 40985555. S2CID 85228425.