ทองใส ทับถนน

ทองใส ทับถนน (14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 – 20 มีนาคม พ.ศ. 2567) ศิลปินมรดกอีสาน สาขาศิลปะการแสดง ดนตรีพื้นบ้าน (พิณ) ปี พ.ศ. 2555 เป็นนักดนตรี และนักแสดงและนักแต่งเพลงชาวไทยที่มีชื่อเสียง และอดีตสมาชิกวงเพชรพิณทอง

ทองใส ทับถนน
สารนิเทศภูมิหลัง
เกิด	14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490
เสียชีวิต	20 มีนาคม พ.ศ. 2567 (76 ปี)
คู่สมรส	ประมวล ทับถนน
บุตร	3 คน
อาชีพ	นักแต่งเพลง , นักดนตรี , นักแสดง
ปีที่แสดง	พ.ศ. 2513 – พ.ศ. 2567
ผลงานเด่น	ประยุกต์พิณไฟฟ้าคนแรกของประเทศไทย

ประวัติ

ทองใส ทับถนน เกิดเมื่อวันที่ 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 ที่บ้านหนองกินเพล ตำบลหนองกินเพล อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี เป็นบุตรของนายปิ่น ทับถนน กับนางหนู ทับถนน ผู้เป็นบิดานั้นมีความสามารถโดดเด่นด้านหมอลำพื้นบ้าน และการแสดงหนังบักตื้อ (หนังปราโมทัย) และนายปิ่น ทับถนนยังเป็นลูกศิษย์ของหมอลำทองคำ เพ็งดี ผู้มีชื่อเสียงด้านลำกลอนในสมัยนั้น

ทองใส ทับถนน เป็นบุตร คนที่ 1 และเป็นบุตรชายคนแรก และมีน้องร่วมกัน 5 คน เป็นชาย 2 คน เป็นหญิง 3 ได้แก่

1. นายทองใส ทับถนน
2. นายหอมไกร ทับถนน
3. นางบุญซอม แผนคําลา
4. นางถนอมศรี คูณคําผา
5. นายพิทักษ์ ทับถนน (เสียชีวิตแล้ว)
6. นางเพ็ญพรรณ ทับถนน

ทองใส ทับถนน เริ่มฝึกดีดพิณเมื่ออายุ 4 ปี โดยมีครูบุญ บ้านท่างอย อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี เป็นผู้ฝึกสอนการดีดพิณเป็นคนแรก จนอายุได้ 8 ปี จึงได้เล่นพิณประกอบคณะหมอลำของนายปิ่น ทับถนน ผู้เป็นพ่อ จากนั้นจึงได้เรียนรู้ลายพิณโบราณกับครูบุญชู โนนแก้ว แห่งบ้านโนนสังข์ อำเภอกันทรารมย์ จังหวัดศรีสะเกษ ศิลปินมือพิณพื้นบ้านตาพิการ  เมื่อเรียนจบชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จึงได้ตระเวนเล่นดนตรีกับคณะหมอลำปิ่น ทับถนนเรื่อยมา

พ.ศ. 2511 เมื่ออายุได้ 21 ปี ได้เข้าประจำการเป็นทหารเกณฑ์ที่กองพันทหารปืนใหญ่ ค่ายสรรพสิทธิประสงค์ อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี จึงได้มีโอกาสเป็นนักดนตรีวงดนตรีสากลประจำกองพันทหารปืนใหญ่  ได้นำพิณมาประยุกต์กับดนตรีสากลสมัยใหม่ และเรียนรู้การเล่นดนตรีตามแบบสากลนับแต่นั้นเป็นต้นมา สมรสกับนางประมวล ทับถนน (สกุลเดิมจันไตร) มีบุตรธิดา 3 คน ได้แก่

1. นางพิณทอง มณีเนตร
2. พระสีแพร ทับถนน
3. นางรัตน์นรี มณีเนตร

ทองใส ทับถนน เสียชีวิตจากโรคประจําตัวเบาหวานและความโลหิตสูงเมื่อวันที่ 20 มีนาคม พ.ศ. 2567 เวลา 04.53 ที่บ้านเลขที่ 163 หมู่ที่ 8 บ้านหนองกินเพล ตําบลหนองกินเพล อําเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี สิริอายุ 76 ปี

คุณวุฒิ

• พ.ศ. 2548 ได้รับปริญญาศิลปศาสตร์มหาบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (ดนตรีศึกษา) จากมหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี

เข้าสู่วงการ

หลังพ้นเกณฑ์ทหารในปี พ.ส. 2513 ครูทองใส ทับถนนจึงกลับมาใช้ชีวิตที่บ้านเกิดและได้สมัครเข้าเป็นนักดนตรีคณะ ลูกทุ่งอีสาน ของนายนพดล ดวงพร  ภายใต้ฉายา ทองใส หัวนาค ทั้งนี้เพราะมีพิณแกะสลักเป็นรูปพญานาคเป็นเครื่องดนตรีคู่กาย

พ.ศ. 2514 นพดล ดวงพร ได้รับเชิญให้นำวงดนตรีลูกทุ่งอีสานประยุกต์ไปแสดงถวายหน้าพระที่ประทับที่เขื่อนอุบลรัตน์ อำเภออุบลรัตน์ จังหวัดขอนแก่น เมื่อครั้งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙ เสด็จพระราชทานปริญญาบัตรแก่นักศึกษามหาวิทยาลัยขอนแก่น ครูนพดล ดวงพร ร่วมกับครูทองใส ทับถนน ได้ถวายพิณแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙ พระองค์ทรงตรัสว่า  “เพชรนี้เป็นเพชรน้ำเอก” ของเครื่องดนตรีอีสาน ยังความปลื้มปิติแก่นพดล ดวงพร และชาวคณะเป็นอย่างมาก จึงได้เปลี่ยนชื่อวงดนตรี ลูกทุ่งอีสาน พิณประยุกต์ มาเป็นวง  เพชรพิณทอง  ซึ่งถือว่าเป็นนามมงคลอันเกิดจากการถวายพิณในครั้งนั้น

ต่อมาได้นำเอาคอนแทรกไฟฟ้ามาประกอบกับพิณ และถือว่าเป็นพิณไฟฟ้าตัวแรกของเมืองไทย และได้เล่นดนตรีกับวงดนตรีเพชรพิณทอง ตลอดมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2514 จนได้ยุติวง

รางวัลศิลปินมรดกอีสาน สาขาศิลปะการแสดง ดนตรีพื้นบ้าน (พิณ) พ.ศ. 2555 ที่สำนักวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยขอนแก่น

ผลงานแสดงภาพยนตร์

• YOUR MUSIC (2558)

รางวัลและการเชิดชูเกียรติ

• พ.ศ. 2543 ได้รับการคัดเลือกให้เป็นศิลปินดีเด่นสาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีอีสาน) จากสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงศึกษาธิการ
• พ.ศ. 2544 ได้รับประกาศเกียรติคุณผู้ให้การสนับสนุนกิจกรรมวัฒนธรรมดีเด่น จากสำนักพัฒนาการศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม เขตการศึกษา 10
• พ.ศ. 2545 ได้รับการคัดเลือกให้เป็น ด้านศิลปกรรม (ดนตรีพื้นบ้าน-พิณอีสาน) รุ่นที่ 2 ปี พ.ศ. 2545
• วันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2547 ได้รับรางวัลสุดยอดศิลปินอีสาน ประเภทพิณอีสาน เนื่องในโอกาสครบรอบ 40 ปี มหาวิทยาลัยขอนแก่น จากมหาวิทยาลัยขอนแก่น
• พ.ศ. 2555 ได้รับรางวัลศิลปินมรดกอีสาน สาขาศิลปะการแสดง ดนตรีพื้นบ้าน (พิณ) พ.ศ. 2555 จากมหาวิทยาลัยขอนแก่น
• พ.ศ. 2556 ได้รับรางวัลสุกรีเจริญสุข ผู้ทำดีความดีเพื่อสังคม สาขาการส่งเสริมดนตรี
• พ.ศ. 2558 ได้รับยกย่องเชิดชูเป็นมูนมังเมืองอุบลราชธานี สาขาศิลปะการแสดง
• พ.ศ. 2562 ได้รับรางวัลพระธาตุนาดูนทองคำ ประจำปี 2562 ประเภทบุคคลดีเด่นในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ สาขาทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม จากมหาวิทยาลัยมหาสารคาม

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2546 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ชั้นที่ 7 เหรียญเงินดิเรกคุณาภรณ์ (ร.ง.ภ.)

ผลงาน

มีมากกว่า 50 ชุด อาทิ

• ชุดปู่ป๋าหลาน
• ชุดลำเพลินโบราณ
• ชุดแข่งเรือยาว
• ชุดบุญกัณฑ์หลอน
• ชุดแห่บุญผะเหวด

อ้างอิง

1. บุคคลที่มีชื่อเสียงของจังหวัดอุบลราชธานี^[]
2. "สิ้น "ทองใส ทับถนน" ศิลปินมรดกอีสาน อดีตสมาชิกวงเพชรพิณทอง". www.thairath.co.th. 2024-03-20.
3. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2019-06-04. สืบค้นเมื่อ 2019-06-04.
4. ทองใส ทับถนน (ดนตรีพื้นบ้าน พิณ)
5. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-08-06. สืบค้นเมื่อ 2019-06-04.
6. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ เป็นกรณีพิเศษ, เล่ม ๑๒๐ ตอนที่ ๒๐ ข หน้า ๑๐, ๑ ธันวาคม ๒๕๔๖

แหล่งข้อมูลอื่น

• ทองใส ทับถนน : เพลงพิณสนั่นทุ่ง 2020-10-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• ทองใส ทับถนน ศิลปินมรดกอีสาน 2019-06-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• ทับถนน- เซิ้งภูไท ต้นฉบับบ