ภาพพ มพ แกะไม ในประเทศญ ป น ญ ป น 木版画 โรมาจ moku hanga อ งกฤษ Woodblock printing in Japan เป นว ธ ท ใช ในการสร างงานศ ลป

ภาพพิมพ์แกะไม้ในประเทศญี่ปุ่น (ญี่ปุ่น: 木版画; โรมาจิ: moku hanga อังกฤษ: Woodblock printing in Japan) เป็นวิธีที่ใช้ในการสร้างงานศิลปะที่เรียกว่า "ภาพอูกิโยะ" และใช้อย่างแพร่หลายในการพิมพ์หนังสือในช่วงเวลาเดียวกัน การพิมพ์แกะไม้เป็นสิ่งที่ทำกันในประเทศจีนมาเป็นเวลาหลายร้อยปีในการพิมพ์หนังสือก่อนที่จะมีการประดิษฐ์แท่นพิมพ์กันขึ้น แต่ไม่ได้นำมาใช้ในประเทศญี่ปุ่นจนกระทั่งมาถึงสมัยเอโดะ (ค.ศ. 1603-ค.ศ. 1867) วิธีการพิมพ์ก็คล้ายคลึงกันกับที่เรียกว่าแกะไม้ในการสร้างพิมพ์ทางตะวันตก

หน้าจากหนังสือจากคริสต์ศตวรรษที่ 18 โดยเป็นภาพ

นักแสดงคะบุกิ
"Shikan Nakamura IV "
ในบท Umejiro Nitta
โดย

ประวัติ

หนังสือที่พิมพ์จากวิธีการพิมพ์แกะไม้จากวัดพุทธศาสนาในประเทศจีนพบในญี่ปุ่นมาตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 8 ในปี ค.ศ. 764 จักรพรรดินีโชโตกุ (Shotoku) จ้างให้ทำเจดีย์เล็ก ๆ หนึ่งล้านองค์ ("") แต่ละองค์ก็จะบรรจุม้วนกระดาษเล็ก (กว้างยาวประมาณ 6 x 45 เซนติเมตร) ที่มีคำสวดมนต์ และทรงแจกจ่ายไปยังวัดวาอารามทั่วประเทศเพื่อเป็นการฉลองการปราบ (Fujiwara no Nakamaro)[1] ซึ่งเป็นตัวอย่างของการพิมพ์แกะไม้ที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่มีหลักฐานปรากฏในญี่ปุ่น

เมื่อมาถึงคริสต์ศตวรรษที่ 11 วัดในประเทศญี่ปุ่นก็เริ่มพิมพ์หนังสือพุทธศาสนาและภาพของตนเอง แต่การพิมพ์ก็จำกัดเฉพาะสิ่งที่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา เพราะการพิมพ์ยังเป็นสิ่งที่มีราคาสูงเกินกว่าที่จะผลิตเป็นจำนวนมากได้ และในขณะนั้นก็ยังไม่มีผู้ที่มีความรู้พอที่จะอ่านหนังสือที่พิมพ์ได้อย่างกว้างขวาง ซึ่งทำให้การพิมพ์ไม่มีตลาด

จนกระทั่งเมื่อมาถึงปี ค.ศ. 1590 จึงได้มีการพิมพ์งานที่ไม่เกี่ยวกับศาสนาขึ้นเป็นครั้งแรกในญี่ปุ่น งานที่พิมพ์คือ "Setsuyō-shū" ซึ่งเป็นพจนานุกรมจีน-ญี่ปุ่นสองเล่ม แม้ว่านักบวชเยซูอิดจะใช้แท่นพิมพ์ในนางาซากิกันมาตั้งแต่ ค.ศ. 1590 แต่อุปกรณ์การพิมพ์ที่นำกลับมาโดยกองทัพของโทโยโตมิ ฮิเดโยชิที่ไปรุกรานเกาหลีในปี ค.ศ. 1593 กลับมามีอิทธิพลต่อความเปลี่ยนแปลงทางการพิมพ์ในญี่ปุ่นมากกว่า สี่ปีต่อมาก่อนที่โทกูงาวะ อิเอยาซุจะเป็นโชกุนก็ได้สร้างแท่นพิมพ์ขึ้นเป็นครั้งแรก โดยใช้ไม้เป็นส่วนประกอบแทนที่จะเป็นโลหะ อิเอยาซุควบคุมการสร้างแม่แบบตัวอักษร 100,000 ชิ้นที่ใช้ในการพิมพ์เอกสารทั้งทางการเมืองและทางประวัติศาสตร์ ในฐานะโชกุนอิเอยาซุก็สนับสนุนการศึกษาและเป็นผู้นำในการให้การศึกษาแก่ประชาชนในเมือง การพิมพ์ในช่วงนี้มิได้นำโดยสถาบันโชกุน แต่เป็นสำนักพิมพ์เอกชนที่เริ่มปรากฏขึ้นในเกียวโตเมื่อต้นคริสต์ศตวรรษที่ 17 นอกจากนั้น ผู้เป็นปรปักษ์ต่อโทกูงาวะ อิเอยาซุก็เป็นอีกผู้หนึ่งที่มีบทบาทในการพัฒนาและเผยแพร่การพิมพ์ในญี่ปุ่นด้วย

หนังสือขงจื๊อ "Analects" ได้รับการพิมพ์ในปี ค.ศ. 1598 โดยใช้แท่นพิมพ์เกาหลีตามพระบรมราชโองการของจักรพรรดิโกะ-โยเซ (Emperor Go-Yōzei) หนังสือเล่มนี้เป็นหนังสือฉบับที่เก่าที่สุดในญี่ปุ่นที่พิมพ์ด้วยแท่นพิมพ์ แม้ว่าการใช้แท่นพิมพ์จะดูว่ามีความสะดวกแต่ก็เป็นที่ตกลงกันว่าการพิมพ์อักษรญี่ปุ่นที่มีลักษณะเป็นแบบ "Semi-cursive script" พิมพ์ได้ดีกว่าเมื่อใช้การพิมพ์โดยวิธีแกะไม้ ฉะนั้นการพิมพ์จึงหันกลับไปเป็นการใช้การพิมพ์ด้วยพิมพ์แกะไม้ และเมื่อมาถึง ค.ศ. 1640 การพิมพ์ด้วยวิธีนี้ก็ใช้สำหรับการพิมพ์แทบจะทุกสิ่งทุกอย่าง

หลังจากนั้นการพิมพ์ด้วยวิธีนี้เริ่มเป็นที่นิยมกันอย่างแพร่หลายในบรรดาศิลปิน และ ได้รับการนำไปใช้ในการพิมพ์งานที่มีขนาดเล็กและราคาถูก และการพิมพ์หนังสือ ผู้ที่เป็นผู้ริเริ่มและผู้นำในการสร้างหนังสือศิลปะด้วยวิธีนี้ที่นำไปสู่การผลิตเป็นอุตสาหกรรมสำหรับสาธารณชนคือ (Honami Kōetsu) และ (Suminokura Soan) ในสำนักพิมพ์ที่ซากะทั้งสองคนก็สร้างพิมพ์ไม้สำหรับงานคลาสสิกของญี่ปุ่นที่รวมทั้งเนื้อหาและภาพประกอบ ซึ่งเท่ากับเป็นการเปลี่ยนจาก "" (Emakimono) มาเป็นหนังสือสำหรับตลาดที่กว้างขึ้น ปัจจุบันหนังสือเหล่านี้เรียกว่าหนังสือโคเอ็ตสึ, หนังสือซูมิโนกูระ หรือหนังสือซากะ ซึ่งถือกันว่าเป็นสิ่งพิมพ์จากงานคลาสสิกแรก ที่มีฝีมือและคุณภาพดีที่สุด โดยเฉพาะที่มีชื่อเสียงที่สุดคืองานพิมพ์ซากะ "" (Ise monogatari) ที่พิมพ์ในปี ค.ศ. 1608

วิธีการพิมพ์ที่แม้จะเป็นวิธีที่ยุ่งยากและมีราคาสูงกว่าวิธีการพิมพ์ต่อมาแต่กระนั้นก็ยังเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพมากกว่าวิธีที่ใช้กันมาก่อนหน้านั้นที่แต่ละเล่มมาจากการคัดลอกด้วยมือ ซึ่งทำให้เป็นการเริ่มต้นการผลิตหนังสือกันอย่างเป็นอุตสาหกรรมสำหรับสาธารณชน ขณะที่หนังสือซากะจะเป็นหนังสือที่พิมพ์บนกระดาษที่สวยงาม และใช้การตกแต่งหลายอย่างเพราะเป็นการพิมพ์สำหรับกลุ่มคนจำนวนไม่มากนักที่เป็นคอหนังสือ แต่สำนักพิมพ์อื่นในเกียวโตหันไปหาวิธีที่จะพิมพ์ให้มีราคาถูกกว่าและขายได้ในวงที่กว้างขึ้น เนื้อหาของหนังสือก็แตกต่างกันออกไปมากที่รวมทั้งหนังสือท่องเที่ยว, ตำราแนะนำ, "นวนิยายเชิงล้อเลียน" (kibyōshi) "วัฒนธรรมคนเมือง" (sharebon) หนังสือศิลปะ และบทละครสำหรับการเล่น (jōruri) สิ่งที่มักจะเกิดขึ้นภายในหนังสือแต่ละประเภท เช่นหนังสือบทละครสำหรับการเล่นหุ่น ก็จะมีการเลือกใช้ลักษณะการเขียนแบบใดแบบหนึ่ง ซึ่งก็หมายความว่าลักษณะการเขียนอักษรของผู้ได้รับเลือกก็จะใช้เป็นมาตรฐานของหนังสือประเภทนั้น

สำนักพิมพ์ต่าง ๆ ได้รับการก่อตั้งขึ้นมาและขยายตัวกันอย่างรวดเร็วที่พิมพ์ทั้งหนังสือและใบปลิว สำนักพิมพ์ที่มีชื่อเสียงที่สุดสำนักพิมพ์หนึ่งคือ (Tsutaya Jūzaburō) สำนักพิมพ์จะเป็นเจ้าของแม่พิมพ์ที่แกะขึ้นซึ่งคล้ายกับการมีลิขสิทธิ์ในสมัยปัจจุบัน สำนักพิมพ์หรือเอกชนสามารถซื้อแม่พิมพ์จากกันและกันได้ เมื่อซื้อแล้วก็จะเป็นผู้มีสิทธิในการพิมพ์ด้วยแม่พิมพ์ที่ซื้อมา แต่ความคิดเรื่องการเป็นเจ้าของปัญญสมบัติยังไม่ปรากฏ

การพิมพ์ด้วยแม่พิมพ์แกะดำเนินต่อมาจนกระทั่งความนิยมภาพอูกิโยะเริ่มลดถอยลง และการใช้แท่นพิมพ์และวิธีการพิมพ์แบบอื่นเข้ามาแทนที่ในการพิมพ์งานศิลปะที่เป็นแบบใหม่

วิธีพิมพ์

"Shōki zu" (โชกิก้าวเท้า) โดย ราว ค.ศ. 1741-ค.ศ. 1751 ตัวอย่างภาพพิมพ์ติดเสาที่เดิมสูงกว้าง 69.2 x 10.1 เซนติเมตร

วิธีการพิมพ์เนื้อความ และ ภาพจะคล้ายคลึงกัน ความแตกต่างที่เห็นได้ชัดก็แต่ตรงปริมาณที่พิมพ์ และความซับซ้อนของสีที่ใช้ถ้าเป็นการพิมพ์ภาพ ภาพประกอบหนังสือส่วนใหญ่จะเป็นภาพเอกรงค์ที่ใช้หมึกดำเท่านั้น และในช่วงระยะเวลาหนึ่งการพิมพ์งานศิลปะจะเป็นแต่การพิมพ์เอกรงค์หรือเพียงสองหรือสามสีเท่านั้น

การพิมพ์ก็จะเริ่มด้วยการวาดตัวหนังสือหรือภาพบน "" (washi) และปิดบนแผ่นไม้ที่มักจะเป็นไม้เชอร์รี จากนั้นก็จะทำการแกะไม้ตามรอยที่วาดไว้ในรูป หลังจากนั้นก็ใช้ "" (Baren) กดกระดาษให้ติดกับพิมพ์ที่ทาหมึกเพื่อให้ลวดลายหรือตัวหนังสือปรากฏบนกระดาษ ในระยะแรกการประคบก็อาจจะทำด้วยมือแต่ต่อมาก็ได้มีการประดิษฐ์เครื่องมือที่ใช้ในตรึงแม่แบบไว้ให้แน่นก่อนที่จะกดพิมพ์ ซึ่งทำให้การพิมพ์หลายสีทำได้ง่ายขึ้นเมื่อต้องการจะพิมพ์สีแต่ละสีซ้อนไปบนสีที่พิมพ์อยู่แล้วอย่างเหมาะเจาะ

ดังที่กล่าวแล้วว่าเนื้อหาของหนังสือและภาพส่วนใหญ่ที่พิมพ์จะเป็นเอกรงค์ แต่ความนิยมภาพอูกิโยะที่เพิ่มมากขึ้นทำให้ความต้องการของจำนวนสีที่ใช้และความซับซ้อนในการพิมพ์มากและซับซ้อนตามขึ้นไปด้วย การวิวัฒนาการของการพิมพ์แบ่งได้เป็นช่วง ๆ ดังนี้:

ภาพพิมพ์หมึก (ญี่ปุ่น: 墨摺り絵; โรมาจิ: Sumizuri-e) - ภาพพิมพ์เอกรงค์ที่ใช้แต่หมึกดำ

ภาพพิมพ์สีแดง (ญี่ปุ่น: 紅摺り絵; โรมาจิ: Benizuri-e) - ภาพพิมพ์ที่มีรายละเอียดเป็นหมึกสีแดง หรือเน้นด้วยมือด้วยหมึกสีแดงหลังจากที่พิมพ์เสร็จแล้ว หรือบางครั้งก็จะใช้สีเขียวด้วย

ภาพพิมพ์เน้นสีส้ม (ญี่ปุ่น: 丹絵; โรมาจิ: Tan-e) - ภาพพิมพ์ที่เน้นด้วยสี่ส้มโดยใช้รงควัตถุสีแดงที่เรียกว่า tan

ภาพพิมพ์สีคราม (ญี่ปุ่น: 藍摺り絵; โรมาจิ: Aizuri-e) หรือ ภาพพิมพ์สีม่วง (ญี่ปุ่น: 紫絵; โรมาจิ: Murasaki-e) และภาพพิมพ์ลักษณะอื่นที่เพิ่มสีขึ้นอีกหนึ่งสีนอกไปจากสีดำ หรือแทนที่สีดำ

ภาพอูรูชิ (ญี่ปุ่น: 漆絵; โรมาจิ: Urushi-e) - ภาพพิมพ์ที่ใช้กาวผสมสีเพื่อให้สีมีความหนาขึ้นทำให้ภาพดูเข้มข้นขึ้น นอกจากนั้นก็ยังมีการประดับด้วยทองคำ ไมกา และ วัตถุอื่น ๆ เพื่อเพิ่มคุณค่าทางศิลปะของภาพให้มากยิ่งขึ้น นอกจากนั้นภาพอูรูชิยังหมายถึงการวาดภาพบนเครื่องแทนที่จะเพียงแต่ทาสีด้วย

ภาพนิชิกิ (ญี่ปุ่น: 錦絵; โรมาจิ: Nishiki-e) - เป็นวิธีการพิมพ์ที่ใช้แม่แบบหลายแม่แบบที่แต่ละแม่แบบก็สร้างขึ้นเฉพาะส่วนใดส่วนหนึ่งของภาพ ที่ทำให้สามารถใช้ในการพิมพ์ภาพที่มีหลายสีที่สร้างความซับซ้อนและรายละเอียดให้แก่ภาพได้ แม่พิมพ์แต่ละส่วนก็จะแกะขึ้นต่างหากจากกัน และจะใช้แต่เฉพาะส่วนหนึ่งส่วนใดของภาพเฉพาะสีเดียวเท่านั้น แม่พิมพ์แต่ละส่วนก็จะได้รับเครื่องหมายที่เรียกว่า "เค็นโต" (見当) เพื่อที่จะได้ประสานแม่พิมพ์ส่วนต่างของภาพได้อย่างสะดวก

ตระกูล/สำนักศิลปะ และ ขบวนการทางด้านศิลปะ

การพิมพ์ภาพในญี่ปุ่นก็เช่นเดียวกับศิลปะสาขาอื่น ๆ ของญี่ปุ่นที่จัดเป็นตระกูล/โรงเรียนศิลปะ และ ขบวนการต่าง ๆ ตระกูลการการสร้างภาพพิมพ์ที่มีชื่อเสียงที่ต่อมาคือขบวนการ moku hanga ก็ได้แก่:

(Torii school)- ตั้งแต่ ค.ศ. 1700
(Kaigetsudō school) - ระหว่าง ค.ศ. 1700 ถึง ค.ศ. 1714
(Katsukawa school) - ระหว่างตั้งแต่ ค.ศ. 1740 ที่รวมศิลปินเช่น และโฮกูไซ
สำนักศิลปินอูตางาวะ (Utagawa school) - ระหว่างตั้งแต่ ค.ศ. 1842 ที่รวมศิลปินเช่นอูตางาวะ คูนิซาดะ
(Sōsaku hanga) - ระหว่างตั้งแต่ ค.ศ. 1904 หรือขบวนการ "ภาพพิมพ์สร้างสรรค์"
(Shin hanga) - ระหว่างตั้งแต่ ค.ศ. 1915 หรือขบวนการ "ภาพพิมพ์ใหม่"

ศิลปินอื่น ๆ เช่นอูตามาโระ และฮิโรชิเงะไม่เกี่ยวข้องกับตระกูลหรือสำนักใดโดยเฉพาะ และจะวาดภาพจากหลายลักษณะ

ขนาดของภาพ

ขนาดมาตรฐานของภาพในสมัยเอโดะมีด้วยกันหลายขนาด เช่นในตัวอย่างข้างล่าง:

Chūban (中判, ขนาดกลาง) (26 x 19 เซนติเมตร)
Chūtanzaku (中短冊) (38 x 13 เซนติเมตร) - หรือเรียกง่าย ๆ ว่า tanzaku; ครึ่งหนึ่งของขนาด ōban ตามความยาว
Hashira-e (柱絵) (68-73 x 12-16 เซนติเมตร) - แถบแคบยาวแนวตั้งที่มักจะเรียกว่า "ภาพพิมพ์ติดเสา"
Hosoban (細判) (33 x 15 เซนติเมตร) - ภาพขนาด hosoban หลายภาพตัดมาจาก ō-ōban (大大判, ขนาดใหญ่มาก); hosoban เป็นขนาดที่เล็กที่สุดในภาพพิมพ์ที่เป็นแผ่น
Kakemono-e (掛物絵) (76.5 x 23 เซนติเมตร) - ขนาดใหญ่แนวตั้งที่ประกอบด้วยขนาด Ōban สองชิ้นวางซ้อนกัน นอกจากนั้น ก็ยังหมายถึง ด้วย
Ōban (大判, large size) (39 x 26.5 เซนติเมตร) - เป็นขนาดที่ใช้กันโดยทั่วไป
Ō-hosoban (大細判) (38 x 17 เซนติเมตร) - หรือเรียกว่า Ō-tanzaku
Shikishiban (21 x 18 เซนติเมตร) มักจะใช้สำหรับซุริโมะโนะ

ภาษาญี่ปุ่นสำหรับภาพแนวตั้ง (portrait) คือคำว่า "portrait" คือคำว่า "tate-e" (立て絵) และภาพแนวนอน (portrait) คือคำว่า "landscape" คือคำว่า "yoko-e" (横絵)

ระเบียงภาพ

"ดูดอกไม้สี่ฤดู"
Katsukawa Shunchō
ราว ค.ศ. 1790
"คลื่นยักษ์นอกฝั่งคานางาวะ"
คัตสึชิกะ โฮกูไซ
ราว ค.ศ. 1832
"Onikojima Yatarô Kazutada"
อูตางาวะ คูนิโยชิ
ราว ค.ศ. 1853
"นักแสดง"
อูตางาวะ คุนิโยะชิ
"ดอกมอร์นิงกลอรี"
Banka-en (萬花園)
"ปีศาจหญิงจากบ่อ"
โฮกูไซ
"Yama-uba and Kintaro"
คิตางาวะ อูตามาโระ
นักมวยปล้ำซูโม่
"Ohnomatsu Midorinosuke"
อูตางาวะ คูนิซาดะ
"คนหลบฝน"
ฮิโรชิเงะ
"The Fever"

ค.ศ. 1883
ภาพชุดพระจันทร์

ราว ค.ศ. 1889
Yamabe no Akihito
จากชุดกวีหนึ่งพันคน
โฮกูไซ
ราว ค.ศ.
ภูเขาฟูจิจากสะพานมันเน็ง
โฮกูไซ
บิจิงงะ
อูตางาวะ คูนิโยชิ
นักแสวงบุญที่น้ำตก

อ้างอิง

, "Civilization & Capitalism, 15-18th Centuries, Vol 1: The Structures of Everyday Life," William Collins & Sons, London 1981

ดูเพิ่ม

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ ภาพพิมพ์แกะไม้ในประเทศญี่ปุ่น

Ukiyo-e Caricatures 1842-1905 Database of the Department of East Asian Studies of the University of Vienna
The process of woodblock printing 2021-03-30 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน Movie by Adachi Woodcut Print
Japanese Woodblock Print Collection 2012-02-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, University of California, San Francisco
Contemporary Japanese prints from the 50th anniversary of the College Women's Association of Japan Print Show

[FB-1] , "Civilization & Capitalism, 15-18th Centuries, Vol 1: The Structures of Everyday Life," William Collins & Sons, London 1981