Impatiens psittacina

เทียนนกแก้ว
ดอกเทียนนกแก้ว
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:	Asterids
อันดับ:	Ericales
วงศ์:	Balsaminaceae
สกุล:	Impatiens
สปีชีส์:	I.  psittacina
ชื่อทวินาม
Impatiens psittacina

เทียนนกแก้ว (ชื่อวิทยาศาสตร์: Impatiens psittacina; อังกฤษ: parrot flower) อยู่ในวงศ์ Balsaminaceae อันดับ Ericales เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่นพบได้ในรัฐมณีปุระของอินเดีย, พม่า และภาคเหนือของไทย แถบจังหวัดเชียงใหม่ จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกับวงศ์เทียน มีรูปทรงของดอกที่สวยงามเหมือนนกแก้วที่โดนแมวกัดไปครึ่งตัว เรียกชื่อตามลักษณะรูปทรงว่า “ดอกเทียนนกแก้ว” จัดอยู่ในกลุ่มพืชล้มลุกและเป็นเมืองหนาว

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ลำต้น

• ลำต้นอวบน้ำ สูง 0.5-1.5 เมตร ไม้ล้มลุกมีอายุหลายปี สูง 30-150 ซม. ลำต้นกลวงและเป็นข้อปล้อง แตกกิ่งก้านมากมาย ลำต้นอ่อนสีม่วงอมแดงและอวบน้ำ ลำต้นแก่สีเขียวอ่อนสลับสีเขียวแก่

ใบ

• ใบเดี่ยว ออกเรียงสลับเวียนรอบลำต้นเป็นเกลียว รูปใบหอก หรือรูปไข่กว้าง กว้าง 2-4 ซม. ยาว 4-6 ซม. ปลายใบแหลม ขอบใบหยักเป็นหนามแหลมสั้น โคนใบมน ผิวใบเรียบ

ดอก

• ออกดอกเดี่ยวตามก้านใบและปลายยอด ดอกมีรูปร่างคล้ายนกแก้วกำลังกางปีกบินดูสวยงามสะดุดตา ขนาดดอก 2-3 ซม. ดอกสีม่วงแกมแดงและขาว หรือสีชมพูเข้มแกมแดงและขาว กลางดอกมีแต้มสีเหลือง ดอกเป็นรูปหลอดกว้าง ปลายแยกเป็น 5 กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน สีชมพูอมขาวและมีจุดประสีม่วงแดง กลีบบนรูปขอบขนานมีขนาดยาวที่สุด ปลายกลีบแยกลึกเป็น 2 แฉก กลีบข้าง 2 กลีบแผ่เป็นปีกแคบ กลีบล่างแผ่เป็นปีกกว้าง ปลายกลีบเว้าเป็น 2 พู เกสรตัวผู้มัดรวมกันลักษณะม้วนงอ กลีบรองกลีบดอกเป็นรูปถ้วยปากบาน ส่วนโค้งเป็นถุง มีงวงน้ำหวานขนาดสั้นอยู่ท้ายสุด บริเวณที่ติดกับก้านดอกพองออกเป็นปีกโค้งกลม ๆ 2 ปีก ก้านดอกยาวได้ถึง 6 ซม. ออกดอกในราวเดือนสิงหาคมถึงต้นเดือนธันวาคม

ผล

• เป็นฝักยาวรูปกระสวย มีเมล็ดเป็นจำนวนมาก

แหล่งกำเนิดและแพร่กระจาย

• เป็นพันธุ์ไม้หายากชนิดหนึ่ง พบขึ้นตามใต้ร่มเงาไม้ใหญ่ในป่าดิบเขาหรือบริเวณโขดหินปูนที่อยู่สูง จากระดับน้ำทะเลตั้งแต่ 1,500-1,800 เมตร และพบได้เพียงที่เดียวคือที่ดอยหลวงเชียงดาว ดอกจะบานราวเดือนตุลาคม - พฤศจิกายน คนทั่วไปจึงไม่มีโอกาสได้เห็นเพราะอยู่บนภูเขาสูง และดอกเทียนนกแก้วมักขึ้นในพื้นที่ที่เป็นโขดหิน ใกล้ ๆกับต้นที่เป็นพิษ

การเพาะปลูก

• เทียนนกแก้ว เป็นพืชหายาก สวยงาม ค่อนข้างหายากสำหรับบ้านเราพบได้ทางเหนือ อาทิ ดอยเชียงดาว ไม่ควรนำมาเพาะปลูกเอง เนื่องจากเป็นดอกไม้ป่าที่จะหาเมล็ดปลูกได้ยากมาก

ความงาม

• การพบเจอนั้นค่อนข้างลำบาก พบเทียนนกแก้วได้ที่ดอยหลวงเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็นบริเวณที่มีลักษณะเป็นเทือกเขา ซึ่งเทือกเขาเหล่านี้ประกอบไปด้วยยอดเขาสูงหลายยอด ยอดเขาที่สูงที่สุดเรียกว่าดอยหลวงเชียงดาว มีความสูงจากระดับน้ำทะเล 2,220 เมตรครอบคลุมพื้นที่ตำบลเมืองแหง อำเภอเวียงแหง ตำบลเมืองงาย ตำบลเมืองคอง ตำบลเชียงดาวและตำบลแม่นะ จังหวัดเชียงใหม่
• การเดินทางไปดูดอกเทียนนกแก้วนั้นจะต้องเดินไปตามป่า ขึ้นไปยังยอดดอย ซึ่งเป็นเป็นเทือกเขาหินปูน มีแนวทอดยาวรวมทั้งพืชพันธ์ดอกไม้ประเภทกึ่งอัลไพน์ เป็นพืชเฉพาะถิ่น หายากมีอยู่ ในช่วงเดือนพฤศจิกายน ถึงเดือนธันวาคมดอกไม้ชนิดแรกที่จะเจอคือเทียนนกแก้วที่มีให้เห็นเฉพาะช่วงที่มีฝนหรือมีความชื้นสูงเท่านั้น นอกจากนี้ยังพบ เหยื่อจง ขาวปั้น เป็นต้น

ดอกเทียนนกแก้วกำลังเริงระบำท่ามกลางแสงแดด

ดอกไม้แห่งเมืองหนาว

• เทียนนกแก้วยังเป็นพืชที่ชอบอากาศหนาวเย็นอีกด้วย ซึ่งไม่ค่อยได้พบต้นพืชนี้ทางภาคอื่นนัก เพราะด้วยอุณหภูมิที่ไม่เหมาะสม อากาศร้อนจัดในเวลากลางวัน และเป็นดอกไม้เมืองหนาวที่มีเฉพาะประเทศไทยอย่างเดียว

อ้างอิง

1. Morgan, P. Raymond (2007). Impatiens: the vibrant world of Busy Lizzies, Balsams, and Touch-me-nots. Timber Press. p. 205. ISBN .
2. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-07-10. สืบค้นเมื่อ 2015-08-08.
3. ดอกไม้เมืองหนาว
4. ลักษณะของลำต้นเทียนนกแก้ว
5. ลักษณะดอกเทียนนกแก้ว
6. [1]^[] จากเว็บ http://www.archive.lib.kmutt.ac.th/index.php?option=com_joomgallery&func=detail&id=8108&Itemid=55^[]
7. [2]^[] จากเว็บ http://www.thaigoodview.com/node/101678 2012-01-08 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

แหล่งข้อมูลอื่น

• Botanical Authorship
• Parrot Flower
• Exotic RainForest
• Le Jardin (1902)
• Scans of the original description
• [3]^[]
• [4]^[]
• [5] 2012-04-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• [6] 2012-06-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• [7]
• [8]^[]