Bird-of-paradise

นกปักษาสวรรค์
นกปักษาสวรรค์โกลดี (Paradisaea decora) ตัวผู้ (บน), ตัวเมีย (ล่าง)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Aves
อันดับ:	Passeriformes
วงศ์:	Paradisaeidae , 1825
สกุล
15 สกุล 42 ชนิด (ดูในเนื้อหา)

นกปักษาสวรรค์ หรือ นกการเวก หรือ นกวายุภักษ์ (อังกฤษ: Bird-of-paradise) เป็นวงศ์ของนกเกาะคอนวงศ์หนึ่ง ใช้ชื่อวงศ์ว่า Paradisaeidae

เป็นนกที่มีสีสันสวยงามมาก โดยเฉพาะในตัวผู้จะมีขนตามตัวสีสันฉูดฉาดสวยงาม ขนหางเหยียดยาวเป็นเส้นโค้งอ่อนช้อย หรือม้วนเป็นรูปร่างแตกต่างกันออกไปแล้วแต่ชนิด จุดมุ่งหมายเพื่อดึงดูดตัวเมียที่มีความงามด้อยกว่า หรือบางกรณีก็เกิดพึงพอใจในตัวเมียต่างชนิดให้เข้ามาผสมพันธุ์ด้วย ขณะที่ตัวผู้บางชนิดจะเต้นไปบนพื้นดินเพื่อเกี้ยวพาราสีตัวเมีย นกปักษาสวรรค์กินลูกไม้ หรือแมลงบริเวณแหล่งอาศัยเป็นอาหาร

นกปักษาสวรรค์ไม่ได้เป็นนกที่อยู่รวมกันเป็นฝูง หากแต่มักจะอยู่ตามลำพังตัวเดียว แต่ตัวผู้ทุกชนิดจะสนใจแต่เรื่องหาคู่ โดยจะเกี้ยวพาราสีตัวเมียเสมอ ๆ ตัวผู้จะมีพฤติกรรมผสมพันธุ์กับตัวเมียตัวเดิมตลอดช่วงของการเกี้ยวพาราสี หรือจะผสมพันธุ์กับตัวเมียหลายตัว หรืออาจจะเป็นตัวเมียตัวเดิมซ้ำแล้วซ้ำอีกในช่วงเวลาหลายวันหรือหลายสัปดาห์ ขณะที่ตัวเมียจะไม่มีปัญหา เนื่องจากตัวเมียจะเป็นฝ่ายที่เลือกตัวผู้จากลีลาการเต้นเกี้ยวพาราสี โดยจะใช้เวลาหลายชั่วโมงในแต่ละวันเพื่อมองเฟ้นหาตัวผู้ที่เหมาะสม ซึ่งถือเป็นการคัดเลือกทางเพศที่มีมาตั้งแต่อดีต อีกทั้งยังมีจนได้เป็นนกพันทางอีกด้วย

นกปักษาสวรรค์ กระจายพันธุ์อยู่ในป่าดิบชื้นของนิวกินี, หมู่เกาะโมลุกกะในอินโดนีเซีย และบางส่วนของออสเตรเลีย แบ่งออกได้เป็น 15 สกุล ประมาณ 42 ชนิด โดยกว่าครึ่งอยู่ในนิวกินี )

การศึกษาของนักวิทยาศาสตร์พบว่านกปักษาสวรรค์มีวิวัฒนาการเป็นของตัวเองมานานกว่า 24 ล้านปี จนมีความหลากหลายและความงามอย่างในปัจจุบัน วิวัฒนาการดังกล่าวเป็นการเดินทางทางชีววิทยาอันยาวนานกว่าจะแยกออกจากนกในวงศ์ใกล้เคียงกันที่สุด คือ อีกา (Corvidae) ซึ่งเป็นนกที่รู้จักเป็นอย่างดีว่าไม่สวย

ในอดีต ขนของนกปักษาสวรรค์ถือเป็นเครื่องบรรณาการหรือสินค้ามีค่ามานานกว่า 2,000 ปี ขนนกใช้แทนเงินได้ การล่าจึงเกิดขึ้นอาจนับตั้งแต่การเริ่มมีการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ในถิ่นที่อยู่ของนกในวงศ์นี้ และได้กลายมาเป็นที่ต้องการของนักสะสมชาวยุโรป ภายหลังนกปักษาสวรรค์ตัวแรกเดินทางจากดินแดนหมู่เกาะมหาสมุทรแปซิฟิกไปพร้อมกับกองเรือของเฟอร์ดินันท์ แมกเจลเลน และเทียบท่าสเปนเมื่อปี ค.ศ. 1522 มีซากนกปักษาสวรรค์ที่ได้รับมอบเป็นบรรณาการกลับไปด้วย เมื่อชาวพื้นเมืองจับนกได้มักตัดขาทิ้ง ขณะนั้นชาวยุโรปยังไม่มีใครเคยเห็นนกปักษาสวรรค์ที่มีชีวิต จึงเล่าลือกันว่านกชนิดนี้ไม่มีขา คงต้องบินลงมาจากสวรรค์ อันเป็นที่มาของชื่อเรียกสามัญ

ในยุคที่ตลาดค้านกปักษาสวรรค์เฟื่องฟู เพราะความต้องการขนของนกปักษาสวรรค์มาประดับตกแต่งหมวกสตรีชาวยุโรป ตั้งแต่ช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ถึงต้นศตวรรษที่ 20 ที่นิวกินีมียอดส่งออกนกชนิดนี้ถึงปีละ 80,000 ตัวต่อปี จนท้ายที่สุดมีกระแสอนุรักษ์ก็เกิดขึ้น มีการออกมาต่อต้านของสหรัฐอเมริกาและอังกฤษ รวมทั้งอีกหลายประเทศในยุโรปห้ามซื้อขาย

ต่อมามีการออกกฎหมายห้ามล่า เมื่อจักรวรรดิอังกฤษเป็นเจ้าอาณานิคมของนิวกินีในปี ค.ศ. 1908 ปัจจุบันรัฐบาลนิวกินีเองก็ได้ออกกฎหมายห้ามล่า ห้ามนำนกออกจากเกาะยกเว้นเพื่อการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ หรือเพื่อการเฉลิมฉลองในพิธีกรรมของชาวพื้นเมืองเท่านั้นและนกปักษาสวรรค์ยังได้ปรากฏบนมุมธงชาตินิวกินีและตราแผ่นดินของนิวกินีด้วย

การจำแนก

แบ่งออกได้เป็น 15 สกุล 45 ชนิด

สกุล: (Lycocorax pyrrhopterus) (Lycocorax obiensis) สกุล: Manucodia , Manucodia ater , Manucodia jobiensis , Manucodia chalybatus , Manucodia comrii สกุล: Phonygammus , Phonygammus keraudrenii สกุล: , Paradigalla carunculata , Paradigalla brevicauda สกุล: , Astrapia nigra , Astrapia splendidissima , Astrapia mayeri , Astrapia stephaniae , Astrapia rothschildi สกุล: Parotia , Parotia sefilata , Parotia carolae , Parotia berlepschi , Parotia lawesii , Parotia helenae (ยังเป็นที่ถกเถียง) , Parotia wahnesi สกุล: Pteridophora , Pteridophora alberti สกุล: , Lophorina superba , Lophorina niedda , Lophorina minor (ยังเป็นที่ถกเถียง)

สกุล: , Ptiloris magnificus , Ptiloris intercedens , Ptiloris paradiseus , Ptiloris victoriae สกุล: , Epimachus fastosus , Epimachus meyeri สกุล: , Drepanornis albertisi , Drepanornis bruijnii สกุล: , Cicinurrus magnificus , Cicinnurus respublica , Cicinnurus regius สกุล: Semioptera , Semioptera wallacii สกุล: Seleucidis , Seleucidis melanoleucus สกุล: Paradisaea นกปักษาสวรรค์เล็ก, Paradisaea minor นกปักษาสวรรค์ใหญ่, Paradisaea apoda , Paradisaea raggiana นกปักษาสวรรค์โกลดี, Paradisaea decora , Paradisaea rubra , Paradisaea guilielmi สกุล: Paradisornis , Paradisornis rudolphi

อ้างอิง

1. 2012: OPINION 2294 (Case 3500) Paradisaea Linnaeus, 1758 and PARADISAEIDAE Swainson, 1825 (Aves) : names conserved. ISSN 0007-5167 Bulletin of zoological nomenclature, 69 (1) : 77-78. (อังกฤษ)
2. การเวก ๒ น. หน้า 90 ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525
3. นกปักษาสวรรค์ (Bird of Paradise)
4. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-08-18. สืบค้นเมื่อ 2012-11-04.
5. "ท่องโลกกว้าง: นกปักษาสวรรค์". ไทยพีบีเอส. 4 July 2014. สืบค้นเมื่อ 5 July 2014.^[]
6. ยกส้าน, สุทัศน์ (22 November 2004). . ผู้จัดการออนไลน์. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2005-01-03. สืบค้นเมื่อ 7 July 2016.
7. จาก itis.gov
8. Firth, Clifford B.; Firth, Dawn W. (2009). "Family Paradisaeidae (Birds-of-paradise)". In del Hoyo, Josep; Elliott, Andrew; Christie, David. Handbook of the Birds of the World. Volume 14, Bush-shrikes to Old World Sparrows. Barcelona: Lynx Edicions. pp. 404–459. .
9. Papua New Guinea

แหล่งข้อมูลอื่น

• Streaming video of a few birds of paradise's courtship display 2011-02-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน from

วิกิสปีชีส์มีข้อมูลภาษาอังกฤษเกี่ยวกับ Paradisaeidae

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ วงศ์นกปักษาสวรรค์