Acidosis

ภาวะกรดเกิน, ภาวะกระเดียดกรด หรือ ภาวะร่างกายเป็นกรด (อังกฤษ: Acidosis) เป็นกระบวนการที่ก่อให้เกิดความเป็นกรดเพิ่มขึ้นในเลือดและเนื้อเยื่อร่างกาย กล่าวคือเป็นการเพิ่มขึ้นของความเข้มข้นของ หากไม่ได้มีการระบุรายละเอียดเพิ่มเติม โดยทั่วไปมักใช้หมายถึงความเป็นกรดในพลาสมาเลือด

ภาวะกรดเกิน (Acidosis)
ชื่ออื่น	ภาวะเลือดเป็นกรด
อาการทั่วไปของภาวะเลือดเป็นกรด
สาขาวิชา

คำว่า ภาวะกรดเลือดเป็นกรด หรือ เอซิเดเมีย (acidemia) ใช้อธิบายถึงสภาวะที่ซึ่งค่า pH ของเลือดต่ำ ในขณะที่เอซิดอซิส (acidosis) ใช้อธิบายกระบวนการซึ่งนำไปสู่สภาวะดังกล่าว อย่างไรก็ตามทั้งสองคำอาจใช้เปลี่ยนกันได้ใบางครั้ง เอซิเดเมียนั้นเกิดขึ้นเมื่อค่า pH ในหลอดเลือดแดง (arterial pH) ต่ำกว่า 7.35 (ยกเว้นกรณีในทารกในครรภ์; fetus) ในขณะที่อาการคู่ตรงข้าม อัลคาเลเมีย (alkalemia) เกิดขึ้นที่ค่า pH สูงกว่า 7.45 ในการประเมินผู้ป่วยนั้นต้องมีการวิเคราะห์ค่า Arterial blood gas และการทดสอบอื่น ๆ

อัตราเมแทบอลิซึมในเซลล์ (rate of cellular metabolic activity) ทั้งส่งผลและได้รับผลกระทบในเวลาเดียวกันจากค่า pH ของของเหลวในร่างกาย ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ค่า pH ปกติอยู่ที่ 7.35 ถึง 7.50 ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ และจำกัดอยู่ที่ไม่เกินระหว่าง 6.8 ถึง 7.8 ในการดำรงชีพได้ การเปลี่ยนแปลงในค่า pH ของเลือดในหลอดเลือดแดง (ซึ่งก็ตามด้วยของเหลวนอกเซลล์) ที่เกินจากช่วงที่กำหนดนี้อาจส่งผลให้เซลล์ไดรับอันตรายแบบกู้กลับไม่ได้ (irreversible cell damage)

ภาวะกรดเกินเมแทบอลิก

ภาวะกรดเกินเมแทบอลิก (อังกฤษ: Metabolic acidosis) อาขส่งผลให้ทั้งเกิดการผลิตกรดเมแทบอลิก (เช่นกรดแลกติก) สูงขึ้น หรือรบกวนความสามารถในการขับออกผ่านทางไต เช่น (renal tubular acidosis) หรือภาวะกรดเกินของไตวาย ซึ่งเกี่ยวข้องกับการสะสมของและครีทินีน (creatinine) การเพิ่มขึ้นของการผลิตกรดอื่น ๆ อาจก่อให้เกิดภาวะกรดเกินเมแทบอลิกเช่นกัน เช่น ภาวะกรดเกินกรดแลคติก

ภาวะกรดเกินจากการหายใจ

ภาวะกรดเกินจากการหายใจ (respiratory acidosis) เกิดจากการสะสมของคาร์บอนไดออกไซด์ในเลือด (; hypercapnia) จาก (hypoventilation) ซึ่งส่วนใหญ่มักเกิดจากปัญหาของปอด อย่างไรก็ตาม ทั้งยา (โดยเฉพาะ และ), และเนื้องอกในสมอง ล้วนก่อให้เกิดเอซิเดเมียชนิดนี้ได้ทั้งนั้น

อ้างอิง

1. ศัพท์บัญญัติราชบัณฑิตยสถาน วิทยาศาสตร์ (พิมพ์ครั้งที่ ๕ พ.ศ. ๒๕๔๖)
2. ศัพท์บัญญัติราชบัณฑิตยสถาน แพทยศาสตร์ ๖ ส.ค. ๒๕๔๔
3. ศัพท์พบการใช้ใน ราชวิทยาลัยกุมารแพทย์แห่งประเทศไทย จาก http://www.thaipediatrics.org/Media/media-20200122141138.pdf 2021-04-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
4. ศัพท์พบการใช้ใน วารสารโรงพยาบาลชัยภูมิ จาก https://digitaljournals.moph.go.th/tdj/index.php/CMJ/article/view/7799^[]
5. Needham, A. 2004. Comparative and Environmental Physiology. Acidosis and Alkalosis.
6. "MedlinePlus Medical Encyclopedia: Respiratory acidosis". จากแหล่งเดิมเมื่อ 11 December 2008. สืบค้นเมื่อ 2008-12-06.
7. "eMedicine - Respiratory Acidosis : Article by Jackie A Hayes". จากแหล่งเดิมเมื่อ October 29, 2008. สืบค้นเมื่อ 2008-12-06.