มะกล ำตาหน การจำแนกช นทางว ทยาศาสตร อาณาจ กร Plantaeหมวด Magnoliophytaช น Magnoliopsidaอ นด บ Fabalesวงศ Fabaceaeวงศ ย อ

มะกล่ำตาหนู

การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
หมวด:	Magnoliophyta
ชั้น:	Magnoliopsida
อันดับ:	Fabales
วงศ์:	Fabaceae
วงศ์ย่อย:	Faboideae
เผ่า:
สกุล:	Abrus
สปีชีส์:	A. precatorius
ชื่อทวินาม
*Abrus precatorius* L., 1753

มะกล่ำตาหนู มะกล่ำเครือ หรือ ก่ำเคือ (อังกฤษ: Jequirity) เป็นพืชไม้เถาในวงศ์ถั่ว เมล็ดมีพิษ หรือที่รู้จักกันในชื่อ "Gunja" ในภาษาสันสกฤต เป็นพืชพื้นเมืองของประเทศอินโดนีเซีย เติบโตได้ดีในเขตร้อนและใกล้เขตร้อน ทำให้มีแนวโน้มที่จะกลายเป็นวัชพืชต่างถิ่นที่รุกรานในพื้นที่ที่มะกล่ำตาหนูถูกนำเข้ามา

มะกล่ำตาหนูยังมีชื่อพื้นเมืองอื่น ๆ อีกดังนี้: กล่ำเครือ กล่ำตาไก่ มะกล่ำเครือ มะกล่ำแดง มะแค๊ก (เชียงใหม่) เกมกรอม (สุรินทร์) ชะเอมเทศ ตากล่ำ (กลาง) มะขามเถา ไม้ไฟ (ตรัง) หมากกล่ำตาแดง (ตะวันออกเฉียงเหนือ)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

มะกล่ำตาหนูเป็นพรรณไม้เถา ลำต้นเล็ก มีขนสั้น ๆ ขึ้นประปราย ใบเป็นใบรวม มีใบย่อยเรียงสลับกันคล้ายขนนก ยาวประมาณ 3.8-10 ซม. ใบย่อยเป็นรูปกลมถึงรี ปลายใบแหลมมน โคนใบกลมมน ขอบใบเรียบ ผิวใบเกลี้ยง ใบมีขนาดยาว 5-20 ม.ม. กว้างประมาณ 3-8 ม.ม. ใต้ท้องใบมีขนเล็กน้อย ดอกเป็นช่อตามบริเวณง่ามใบ ดอกมีกลีบเลี้ยงเป็นสีเขียวเรียงซ้อนกันตามเข็มนาฬิกา กลีบมีรอยหยัก 4 รอย สีขาว ผิวข้างนอกมีขนนุ่มปกคลุม ผลเป็นฝัก พองเป็นคลื่นเมล็ด ฝักเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ฝักอ่อนมีสีเขียว เนื้อเปลือกฝักจะเหนียว เมื่อแก่จะแตกอ้าออกจากกัน ข้างในมีเมล็ด 1-5 เมล็ด เมล็ดเป็นรูปกลมรี สีแดง บริเวณขั้วมีจุดสีดำ ผิวเรียบเกลี้ยง เมล็ดเหนียวและแข็ง

พิษ

พิษที่มีอยู่ในมะกล่ำตาหนูเป็นพิษที่คล้ายกับไรซินที่เรียกว่า (abrin) ประกอบไปด้วยโปรตีนย่อยของตัวคือ A และ B สาย B จะทำให้การแพร่เข้าสู่เซลล์ของเอบรินสะดวกขึ้นด้วยการพันเข้ากับโปรตีนขนส่งบนพลาสมา เมมเบรนซึ่งจะช่วยขนส่งพิษเข้าสู่เซลล์ ภายในเซลล์สาย A จะป้องกันการสังเคราะห์โปรตีนด้วยการหยุดยั้งการทำงานของ 26S ของไรโบโซม หนึ่งโมเลกุลของเอบรินสามารถหยุดการทำงานของไรโบโซมได้ถึง 1,500 ไรโบโซมต่อวินาที นอกจากนี้ยังมีสารแอกกลูตินิน (Abrus agglutinin) ซึ่งพบได้ในสารสกัดน้ำของเมล็ดมะกล่ำตาหนู มีฤทธิ์ทำให้เม็ดเลือดแดงในเลือดคนจับตัวกัน อาการเมื่อได้รับพิษจะแสดงเช่นเดียวกับไรซิน ยกเว้นจะแสดงอาการออกมาหลายรูปแบบมากกว่า เอบรินสามารถทำให้ถึงตายได้เมื่อได้รับน้อยกว่า 3 μg

มะกล่ำตาหนูถูกเรียกว่า "kudri mani" ในภาษาทมิฬและถูกใช้ในหลักการณ์แพทย์สิทธะมากว่าหนึ่งร้อยปี สิทธะชาวทมิฬรู้ถึงพิษของมะกล่ำตาหนูและเสนอวิธีทำให้บริสุทธิ์หรือที่เรียกว่า "suththi seythal" การต้มเมล็ดในนมและตากแห้งจะช่วยกำจัดพิษได้

การใช้ประโยชน์

ในรากมีสารที่มีรสหวานคล้าย ใช้เป็นยาทาภายนอก แก้กลากเกลื้อน ฆ่า ฝีมีหนอง รากมีรสหวาน ใช้แก้เจ็บคอ หลอดลมอักเสบ ใบมีรสหวาน ใช้แก้เจ็บคอขับปัสสาวะ น้ำหนักของเมล็ดมะกล่ำตาหนู 1 เมล็ดใช้เทียบเป็นหน่วยกล่อมในมาตราชั่งตวงวัดโบราณ โดย 4 เมล็ดเป็น 1 กล่อม และ 2 กล่อมเป็น 1 กล่ำ

อ้างอิง

สำนักงานหอพรรณไม้. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย เต็ม สมิตินันทน์ -- กรุงเทพมหานคร : กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช, พ.ศ. 2549
พจนานุกรมสมุนไพรไทย, ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม
Stripe F& Barbieri L. Symposium: Molecular Mechanisms of Toxicity, Toxic Lectins from Plants. Human Toxicology 5 (2); 1986: 108-9.
ชยันต์ พิเชียรสุนทร ศุภชัย ติยวรนันท์ และ วิเชียร จีรวงศ์. คู่มือเภสัชกรรมแผนไทยเล่ม 6 เภสัชกรรม. กทม. อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง. 2555. หน้า 63 – 65

แหล่งข้อมูลอื่น

ITIS * North America: Abrus precatorius^[]

[สำนักงานหอพรรณไม้-1] สำนักงานหอพรรณไม้. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย เต็ม สมิตินันทน์ -- กรุงเทพมหานคร : กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช, พ.ศ. 2549

[2] พจนานุกรมสมุนไพรไทย, ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม

[3] Stripe F& Barbieri L. Symposium: Molecular Mechanisms of Toxicity, Toxic Lectins from Plants. Human Toxicology 5 (2); 1986: 108-9.

[4] ชยันต์ พิเชียรสุนทร ศุภชัย ติยวรนันท์ และ วิเชียร จีรวงศ์. คู่มือเภสัชกรรมแผนไทยเล่ม 6 เภสัชกรรม. กทม. อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง. 2555. หน้า 63 – 65