เวอร์ชวลยูทูบเบอร์

เวอร์ชวลยูทูบเบอร์ (อังกฤษ: Virtual YouTuber, ญี่ปุ่น: バーチャルユーチューバー; โรมาจิ: Bācharu yūchūbā) หรือ วีทูบเบอร์ (อังกฤษ: VTuber, ญี่ปุ่น: ブイチューバー; โรมาจิ: Buichūbā) เป็นผู้ให้ความบันเทิงทางออนไลน์ที่ใช้อวตารเสมือนจริงที่สร้างขึ้นโดยใช้คอมพิวเตอร์กราฟิก และซอฟต์แวร์หรือเทคโนโลยีการจับภาพเคลื่อนไหวแบบเรียลไทม์ วีทูบเบอร์เป็นกระแสความนิยมทางดิจิทัลที่มีต้นกำเนิดในญี่ปุ่นในช่วงกลางทศวรรษ 2010 และนับตั้งแต่ช่วงต้นทศวรรษ 2020 วีทูบเบอร์ได้กลายเป็นปรากฏการณ์ทางออนไลน์ในระดับนานาชาติ วีทูบเบอร์ส่วนใหญ่เป็นยูทูบเบอร์หรือที่พูดภาษาญี่ปุ่นหรือภาษาอังกฤษ และใช้อวาตาร์ที่ได้รับแรงบันดาลใจจากอนิเมะ ภายใน ค.ศ. 2021 มีผู้ใช้งานวีทูบเบอร์มากกว่า 10,000 คน แม้คำว่าเวอร์ชวลยูทูบเบอร์จะบ่งบอกถึงยูทูบ แต่กิจกรรมของวีทูบเบอร์ยังอยู่บนแพลตฟอร์มอื่น ๆ เช่น ทวิตช์ และปีลีปีลี

ภาพหน้าจอของสตรีมวีทูปเบอร์ โดยให้ผู้ชมสื่อสารกันสดๆ กับตัวละคร ตัวละครที่แสดงคือ ฟุชิมิ กาคุ จากนิจิซันจิ.

บุคคลแรกที่ใช้คำว่า "เวอร์ชวลยูทูบเบอร์" คือคิสึนะ ไอ โดยเริ่มสร้างคอนเทนต์บนยูทูบในช่วงปลาย ค.ศ. 2016 ความนิยมของเธอทำให้เกิดกระแสวีทูบเบอร์ในญี่ปุ่น และกระตุ้นการจัดตั้งสังกัดวีทูบบเบอร์ต่าง ๆ เช่น โฮโลไลฟ์ โปรดักชัน นิจิซันจิ และ โดย วิดิโอแฟนซับและวีทูบเบอร์ที่ใช้ภาษาต่างประเทศมีการเพิ่มขึ้นของความนิยมในระดับสากล เวอร์ชวลยูทูบเบอร์ได้ปรากฏตัวในแคมเปญโฆษณาในประเทศญี่ปุ่น และทำลายสถิติโลกที่เกี่ยวข้องกับการถ่ายทอดสด เวอร์ชวลยูทูปเบอร์ได้ปรากฏตัวในแคมเปญโฆษณาในประเทศ และทำลายสถิติโลกที่เกี่ยวข้องกับการถ่ายทอดสด

ภาพรวม

เวอร์ชวลยูทูบเบอร์ หรือ วีทูบเบอร์ เป็นผู้ให้ความบันเทิงออนไลน์ซึ่งมักเป็นยูทูบเบอร์หรือ พวกเขาใช้อวตารที่สร้างด้วยโปรแกรมเช่น (Live2D) เป็นตัวละครที่ออกแบบโดยศิลปินออนไลน์ วีทูบเบอร์ไม่มีข้อจำกัดทางกายภาพ และหลายคนมีส่วนร่วมในกิจกรรมที่ไม่ถูกจำกัดด้วยตัวตนในโลกแห่งความเป็นจริงของพวกเขา วีทูบเบอร์มีความเกี่ยวข้องกับและสุนทรียศาสตร์ของญี่ปุ่นเช่น อนิเมะและมังงะ และมานุษยรูปนิยมแบบโมเอะ วีทูบเบอร์บางคนเป็นมานุษยรูปนิยม ซึ่งเป็นตัวละครที่ไม่ใช่มนุษย์เช่นสัตว์

วีทูบเบอร์มักจะวาดภาพตัวเองเป็นตัวละคร ไม่ต่างจากมวยปล้ำอาชีพอย่างเช่น เมซ นักมวยปล้ำดับเบิลยูดับเบิลยูอีที่เริ่มสตรีมเองบนทวิตช์เป็นวีทูบเบอร์เมื่อปี พ.ศ. 2564 ตั้งข้อสังเกตว่าทั้งสองอาชีพเป็น "สิ่งเดียวกันอย่างแท้จริง"

ตามที่บรรษัทแพร่ภาพกระจายเสียงอังกฤษ รายงานว่า วีทูบเบอร์มีความพิเศษตรงที่เนื้อหาของพวกเขาว่า "ไม่โยงโดยตรงกับปัญหาของบุคคลหรือตัวตนที่แท้จริง" และความนิยมของวีทูบเบอร์ทั่วโลกเป็นเพราะว่า "ฐานผู้ชมขนาดใหญ่นอกประเทศญี่ปุ่นที่รักวัฒนธรรมญี่ปุ่นและอนิเมะ"

วีทูบเบอร์มีความเกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมสมัยนิยมและสุนทรียภาพของญี่ปุ่น เช่น อนิเมะและมังงะ และมานุษยรูปนิยมแบบโมเอะ ตัวละครที่ไม่ใช่มนุษย์ เช่น สัตว์

วีทูบเบอร์ จะมีความแตกต่างจาก ปกติ ที่จะไม่มีการเปิดตัวตนที่แท้จริง และ หากว่า วีทูบเบอร์ มีการเปิดเผยตนที่แท้จริงก็จะไม่ต่างจาก ที่มีอวาตาร์มาแทน

เทคโนโลยี

วีทูบเบอร์ที่ใช้การติดตามด้วยมือ

อวตารของวีทูบเบอร์โดยทั่วไปจะเป็นภาพเคลื่อนไหวโดยใช้เว็บแคมและซอฟต์แวร์ ซึ่งบันทึกการเคลื่อนไหว การแสดงสีหน้า และการเคลื่อนไหวของปากของสตรีมเมอร์ และแมปพวกมันเข้ากับโมเดล 2 มิติหรือ 3 มิติ ทั้งโปรแกรมฟรีและจ่ายเงินได้รับการพัฒนาสำหรับการโหลดโมเดลและการจับภาพเคลื่อนไหว โดยบางตัวสามารถใช้งานได้โดยไม่ต้องใช้เว็บแคม (แม้ว่าจะมีภาพเคลื่อนไหวที่กำหนดไว้ล่วงหน้าก็ตาม) และบางส่วนยังรองรับฮาร์ดแวร์ความเป็นจริงเสมือนด้วย หรืออุปกรณ์ติดตามมือ เช่น ลีพโมชันคอนโทรลเลอร์ บางโปรแกรมใช้สมาร์ทโฟนไอโฟนโดยเฉพาะ ผู้ที่มีเฟสไอดีเป็นเว็บแคมภายนอก โดยใช้เซ็นเซอร์เรืองแสงอินฟราเรดเพื่อการจับการเคลื่อนไหวที่แม่นยำยิ่งขึ้น

โดยทั่วไปแล้วซอฟต์แวร์แอนิเมชันที่เป็นกรรมสิทธิ์จะใช้ในการสร้างแบบจำลองสองมิติที่สร้างจากพื้นผิวที่วาดไว้ ในขณะที่โปรแกรมเช่นวีรอยด์สตูดิโอ (VRoid Studio) สามารถใช้สร้างแบบจำลองสามมิติได้ โมเดลที่ได้รับคอมมิชชันอาจมีราคาสูงถึง 2,000 เหรียญสหรัฐ ขึ้นอยู่กับระดับรายละเอียด ในทางตรงกันข้าม วีทูปเบอร์บางคนเรียกขานว่า "PNGTubers" (โดยอ้างอิงถึงรูปแบบภาพ PNG) ใช้สไปรต์แบบคงที่ซึ่งต่างจากโมเดลแบบหัวเรือใหญ่

มีการแนะนำซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สทางเลือก เช่น อิโนจิทูดี (Inochi2D) ซึ่งมีจุดมุ่งหมายเพื่อตอบสนองวัตถุประสงค์เดียวกันของไลฟ์ทูดีในลักษณะโอเพนซอร์ส ซอฟต์แวร์ดังกล่าวเข้ากันไม่ได้กับมาตรฐาน Live2D แบบย้อนหลัง เนื่องจากต่อต้านความเข้ากันได้ของลิขสิทธิ์การแข่งขันของไลฟ์ทูดี นอกจากนี้ยังมีซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สทรีดีวีทูบิง เช่น เวอร์ชวลพัพเพ็ทโปรเจกต์ 2023-12-08 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน ที่เข้ากันได้กับซอฟต์แวร์ทรีดีวีทูบิงที่เป็นกรรมสิทธิ์ในอดีตเนื่องจากลักษณะโอเพนซอร์สของรูปแบบโมเดล

เมื่อเร็ว ๆ นี้ วีทูบเบอร์บางคนได้นำปัญญาประดิษฐ์มาใช้ในการออกแบบตัวละครโดยใช้งาน และยังได้รวมปัญญาประดิษฐ์เข้ากับบุคลิกภาพหลัก เกมเพลย์ และการโต้ตอบการแชทของพวกเขาด้วย^[]

หน่วยงานและการพาณิชย์

วีทูบเบอร์หลัก ๆ มักถูกจ้างโดยเอเจนซีที่มีความสามารถ ด้วยโมเดลธุรกิจที่ได้รับอิทธิพลจากเอเจนซีไอดอลญี่ปุ่น สตรีมเมอร์ได้รับการว่าจ้างจากเอเจนซี่ให้แสดงตัวละครที่พัฒนาโดยบริษัท ซึ่งจากนั้นจึงทำการค้าผ่านการขายสินค้าและการส่งเสริมการขายอื่นๆ เช่นเดียวกับแหล่งรายได้แบบดั้งเดิม เช่น การสร้างรายได้จากวิดีโอของพวกเขา และการบริจาคของผู้ชม การใช้คำว่า "การสำเร็จการศึกษา" หรือ "จบการศึกษา" เพื่อหมายถึงสตรีมเมอร์ที่อำลาบทบาทหรือออกจากต้นสังกัด ยังเป็นสิ่งที่หลงเหลือจากวงการไอดอลอีกด้วย

ประวัติ

รุ่นก่อน

เมื่อวันที่ 12 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 2010 ผู้สร้างวิชวลโนเวลเริ่มอัปโหลดวิดีโอไปยังช่องยูทูบประกอบเวอร์ชันภาพเคลื่อนไหว 3 มิติของมาสคอต ซึ่งมักจะพูดคุยกับผู้ชมเกี่ยวกับตัวเธอเองหรือเกี่ยวกับผลงานที่เกี่ยวข้องกับบริษัท เมื่อวันที่ 13 มิถุนายน ค.ศ. 2011 อามิ ยามาโตะ วิดีโอบล็อกเกอร์ชาวญี่ปุ่นจากสหราชอาณาจักรได้อัปโหลดวิดีโอแรกของเธอ ซึ่งมีภาพเคลื่อนไหว อวตารเสมือนพูดกับกล้อง ในปี ค.ศ. 2012 บริษัทวีเธอร์นิวส์ของญี่ปุ่นได้เปิดตัวตัวละครสไตล์โวคาลอยด์เรียกว่า วีเธอร์รอยด์ ไทป์เอ ไอริ บน SOLiVE24 ถ่ายทอดสดสภาพอากาศตลอด 24 ชั่วโมงบน ยูทูป และเว็บไซต์ของพวกเขา ในปี ค.ศ. 2014 ไอริมีรายการเดี่ยวของตัวเองทุกวันพฤหัสบดีและเริ่มถ่ายทอดสดด้วยการจับภาพเคลื่อนไหว^[]

ที่เป็นกระแสอย่างล้นหลาม

คิสึนะ ไอ เป็นวีทูบเบอร์ครั้งแรกที่ได้รับความนิยมอย่างล้นหลาม

โฮโลไลฟ์ โปรดักชัน ภายใต้เจ้าของคัฟเวอร์คอร์โพเรชัน บริหารจัดการวีทูบเบอร์กว่า 60 แห่งทั่วโลกใน 6 สาขาได้แก่ โฮโลไลฟ์ (สาขาญี่ปุ่น), hololive ID (สาขาอินโดนีเซีย), hololive EN (สาขาอังกฤษ, โฮโลสตารส์, HOLOSTARS EN (สาขาอังกฤษ) และ hololive DEV_IS

นิจิซันจิ ภายใต้เจ้าของบริษัทแอนีคัลเลอร์ บริหารจัดการวีทูบเบอร์กว่า 160 แห่งทั่วโลกใน 2 สาขาได้แก่ NIJISANJI (สาขาญี่ปุ่น) และ NIJISANJI EN (สาขาอังกฤษ)

วีโชโจ ก่อตั้งขึ้นในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 2020 ในฐานะหนึ่งในเอเจนซี่กลุ่มวีทูบเบอร์กลุ่มแรกๆ ที่ตั้งอยู่ในโลกตะวันตก

หลังปี ค.ศ. 2016 คิสึนะ ไอ เป็นวีทูบเบอร์คนแรกที่ได้รับความนิยมอย่างล้นหลาม ทำให้เธอเปิดตัวยูทูบ เธอเป็นคนแรกที่หยอดเหรียญและใช้คำนี้ว่า "เวอร์ชวลยูทูบเบอร์" สร้างโดย Activ8 บริษัทผลิตดิจิทัล และผู้ให้เสียงโดย โนโซมิ คาซูงะ คิสึนะ ไอ สร้างความรู้สึกใกล้ชิดกับแฟนๆ อย่างแท้จริง ขณะที่เธอกำลังตอบคำถามของพวกเขา ภายในสิบเดือน เธอมีผู้ติดตามมากกว่าสองล้านคนและต่อมาได้เป็นทูตวัฒนธรรมของ ความนิยมของคิสึนะ ไอนั้นเกิดจากการที่ยูทูปเบอร์ที่ใช้เว็บแคมแบบดั้งเดิมมีจำนวนมากเกินไปและสำหรับแง่มุมของตัวละครที่ผู้ชมไม่คาดคิด ตัวอย่างเช่น แม้จะมีรูปลักษณ์ที่เป็นมิตรก็ตาม คิสึนะ ไอ มักจะสบถในวิดีโอของเธอเมื่อเธอหงุดหงิดขณะเล่นเกม

เทรนด์วีทูบเบอร์

ความนิยมอย่างฉับพลันของคิสึนะ ไอจุดประกายกระแสวีทูบเบอร์ ระหว่างเดือนพฤษภาคมถึงกลางเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 2018 จำนวนวีทูบเบอร์ที่ใช้งานเพิ่มขึ้นจาก 2,000 เป็น 4,000 คากุยะ ลูนา และมิไร อาการิติดตามคิสึนะ ไอในฐานะวีทูบเบอร์ยอดนิยมอันดับสองและสาม มีสมาชิก 750,000 และ 625,000 ราย ตามลำดับ เนโคมิยะ ฮินาตะ และซีโระ วีทูบเบอร์ยุคแรกอีกสองคน แต่ละคนมีผู้ติดตาม 500,000 คนในหกเดือน

ในต้นปี ค.ศ. 2018 บริษัทแอนีคัลเลอร์ (รู้จักกันในชื่อ อิจิคาระ) ได้ก่อตั้งเอเจนซีวีทูบเบอร์คือ นิจิซันจิ นิจิซันจิช่วยเผยแพร่การใช้โมเดลไลฟ์ทูดีแทนที่จะมุ่งเน้นไปที่โมเดล 3 มิติก่อนหน้านี้ รวมถึงการเปลี่ยนไปสู่การสตรีมสดแทนการตัดต่อวิดีโอและคลิปที่เป็นมาตรฐานของวีทูบเบอร์เหมือนคิสึนะ ไอ คัฟเวอร์คอร์โพเรชัน บริษัทที่เดิมพัฒนาซอฟต์แวร์ความเป็นจริงเสริมและความเป็นจริงเสมือน เปลี่ยนโฟกัสไปที่วีทูเบอร์โดยการจัดตั้งโฮโลไลฟ์

หลังจากประสบความสำเร็จครั้งแรกในญี่ปุ่น กระแสเริ่มขยายไปในระดับสากลผ่านการดึงดูดแฟนการ์ตูนญี่ปุ่น เอเจนซี่อย่างโฮโลไลฟ์และนิจิซันจิสร้างสาขาในประเทศจีน เกาหลีใต้ อินโดนีเซีย และอินเดีย รวมถึงสาขาภาษาอังกฤษที่มุ่งเป้าไปที่ผู้ชมทั่วโลก ในขณะเดียวกัน วีทูบเบอร์อิสระเริ่มปรากฏตัวในหลายประเทศ จากญี่ปุ่นไปยังสหรัฐอเมริกา ในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 2018 วีทูบเบอร์มีจำนวนสมาชิกรวม 12.7 ล้านคน และมียอดดูรวมกว่า 720 ล้านครั้ง ภายในเดือนมกราคม ค.ศ. 2020 มีวีทูบเบอร์มากกว่า 10,000 คน

การแพร่ระบาดของโควิด-19 ส่งผลให้ยอดดูการสตรีมวิดีโอเกมสดโดยรวมเพิ่มขึ้นในปี ค.ศ. 2020 ซึ่งมีส่วนช่วยให้วีทูบเบอร์เติบโตเป็นปรากฏการณ์กระแสหลัก การค้นหาเนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับวีทูบเบอร์บนกูเกิลเพิ่มขึ้นในปี ค.ศ. 2020 นำไปสู่การเปิดตัวโฮโลไลฟ์สาขาภาษาอังกฤษในเดือนกันยายน ค.ศ. 2020 ในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 2020 7 ใน 10 รายที่ได้รับซูเปอร์แชทที่ใหญ่ที่สุดตลอดกาลบนยูทูบคือวีทูบเบอร์ รวมถึงคิริว โคโค สมาชิกโฮโลไลฟ์อยู่อันดับ 1 ซึ่งในเวลานั้นมีรายได้ประมาณ 85 ล้านเยน (ประมาณ 800,000 เหรียญสหรัฐในปี ค.ศ. 2020) วีทูบเบอร์คิดเป็น 38% ของ 300 ช่องที่ทำกำไรได้มากที่สุดของยูทูบ โดยมีรายได้รวมอยู่ที่ 26,229,911 เหรียญสหรัฐ (ประมาณครึ่งหนึ่งเป็นการบริจาคของผู้ชม)

ในเวลาเดียวกัน ความนิยมของวีทูบเบอร์ยังคงเพิ่มขึ้นบนทวิตช์ พร้อมด้วยวีทูบเบอร์ที่พูดภาษาอังกฤษได้มากมายเช่น และ สมาชิกของ ยังได้ทดลองใช้สตรีมตามอวาตาร์โดยใช้โมเดลที่ได้รับมอบหมายจากศิลปินวีทูบเบอร์

ในเดือนกันยายน ค.ศ. 2020 บริษัทแอนิคัลเลอร์ได้สร้างการกระทำที่ก้าวร้าวและทีมตอบโต้การใส่ร้ายเพื่อให้คำปรึกษาแก่ผู้ที่ตกเป็นเหยื่อของการคุกคามและใช้มาตรการทางกฎหมายกับผู้กระทำความผิดจากการคุกคาม โดยเฉพาะการคุกคามทางออนไลน์ที่สร้างปัญหาให้กับวงการบันเทิงญี่ปุ่น การประกาศนี้เกิดขึ้นหลังจากการลาออกจากวงการของมาโนะ อาโลเอะ สมาชิกของโฮโลไลฟ์ หลังจากทำกิจกรรมเพียงสองสัปดาห์เนื่องจากการคุกคามทางออนไลน์

รายงานวัฒนธรรมและเทรนด์ปี ค.ศ. 2020 ของยูทูบเบอร์เน้นให้วีทูบเบอร์เป็นหนึ่งในเทรนด์ที่โดดเด่นของปีนั้น โดยมียอดดู 1.5 พันล้านครั้งต่อเดือนภายในเดือนตุลาคม

ในวันที่ 30 มีนาคม ค.ศ. 2021 คิสึนะ ไอ ได้รับเลือกให้เป็นหนึ่งใน 60 อินฟลูเอนเซอร์ชั้นนำของเอเชีย

ในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2021 ทางทวิตช์ได้เพิ่มแท็กวีทูบเบอร์สำหรับสตรีมซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการขยายระบบแท็กให้กว้างขึ้น ในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 2021 กาวร์ กุระ สมาชิกโฮโลไลฟ์สาขาอังกฤษคนแรกแซงหน้าคิสึนะ ไอเป็นวีทูบเบอร์ที่มีผู้ติดตามมากที่สุดบนยูทูบ

โมโตอากิ ทานิโกะ ผู้บริหารคัฟเวอร์ได้รับเลือกให้เป็นหนึ่งใน 20 ผู้ประกอบการชั้นนำของญี่ปุ่นโดยนิตยสารญี่ปุ่นฟอบส์ ตีพิมพ์ในมกราคม ค.ศ. 2022 เดือนถัดมา ท่ามกลางงานซูเบธอน (Subathon) ไอรอนเมาส์สะสมการสมัครสมาชิกแบบชำระเงินที่ใช้งานอยู่ได้มากที่สุดของสตรีมเมอร์ทั้งหมดบนแพลตฟอร์ม ณ เวลานั้น แม้ว่าจะยังตามหลังสถิติโดยรวมที่ตั้งไว้ก่อนหน้านี้ก็ตาม ตามข้อมูลที่จัดทำโดยบริษัทแม่แอมะซอน คอนเทนต์วีทูบเบอร์บนทวิตช์เพิ่มขึ้น 467% ในปี ค.ศ. 2021 เมื่อเทียบกับปีก่อนหน้า

อ้างอิง

1. "Japan's virtual YouTubers have millions of real subscribers — and make millions of real dollars". Rest of World (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). 2021-07-26.
2. "ユーザーローカル、バーチャルYouTuberの1万人突破を発表 9000人から4ヵ月で1000人増 | PANORA" (ภาษาญี่ปุ่น). 2020-01-15.
3. Chen, James (30 November 2020). "The Vtuber takeover of 2020". (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 14 December 2020.
4. Nagata, Kazuaki (2018-07-17). "Japan's latest big thing: 'virtual YouTubers'". The Japan Times (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). สืบค้นเมื่อ 2020-12-14.
5. Dazon, Laura (2020-03-16). "Virtual Youtubers – What's the appeal?". Quench (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). สืบค้นเมื่อ 2020-12-14.{{}}: CS1 maint: url-status ()
6. Hernandez, Patricia (18 February 2021). "The otter who became an accidental VTuber star". Polygon (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 19 March 2021. The internet has seen a torrent of different types of 'VTubers' over the last year, and while some models are fusions of humans and creatures, few have broken through as straight-up animals.
7. D'Anastasio, Cecilia. "He's a WWE Star and a Vtuber. Those Worlds Aren't So Different". Wired (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). ISSN 1059-1028. สืบค้นเมื่อ 2021-09-27.
8. Lufkin, Bryan. "The virtual vloggers taking over YouTube". www.bbc.com (ภาษาอังกฤษ).
9. Dazon, Laura (March 16, 2020). "Virtual Youtubers – What's the appeal?". Quench (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). จากแหล่งเดิมเมื่อ January 21, 2021. สืบค้นเมื่อ December 14, 2020.
10. Bredikhina, Liudmila (March 1, 2021). "Virtual Theatrics and the Ideal VTuber Bishōjo". Replaying Japan (ภาษาอังกฤษ). 3: 21. จากแหล่งเดิมเมื่อ December 22, 2022. สืบค้นเมื่อ December 22, 2022.
11. Dazon, Laura (March 16, 2020). "Virtual Youtubers – What's the appeal?". Quench (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). จากแหล่งเดิมเมื่อ January 21, 2021. สืบค้นเมื่อ December 14, 2020.
12. Hernandez, Patricia (February 18, 2021). "The otter who became an accidental VTuber star". Polygon (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ March 16, 2021. สืบค้นเมื่อ March 19, 2021. The internet has seen a torrent of different types of 'VTubers' over the last year, and while some models are fusions of humans and creatures, few have broken through as straight-up animals.
13. Martinello, Eva (January 29, 2021). "The best VTuber software". Dot Esports (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). จากแหล่งเดิมเมื่อ September 1, 2021. สืบค้นเมื่อ September 1, 2021.
14. Çakır, Gökhan (January 29, 2021). "How to become a VTuber". Dot Esports (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). จากแหล่งเดิมเมื่อ September 1, 2021. สืบค้นเมื่อ September 1, 2021.
15. Hernandez, Patricia (February 18, 2021). "The otter who became an accidental VTuber star". Polygon (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ October 11, 2021. สืบค้นเมื่อ September 1, 2021.
16. Weatherbed, Jess (December 24, 2021). "How to be a Vtuber". TechRadar (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ December 28, 2021. สืบค้นเมื่อ April 20, 2022.
17. Hernandez, Patricia (September 14, 2020). "Why Pokimane's Vtubing Twitch stream has everyone talking". Polygon (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ July 3, 2022. สืบค้นเมื่อ September 1, 2021.
18. "The Growing VTuber Community - The Gate's Wide Open". Anime Corner (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). February 12, 2022. จากแหล่งเดิมเมื่อ May 26, 2022. สืบค้นเมื่อ May 14, 2022.
19. "Live2D Open Software License Agreemeent". จากแหล่งเดิมเมื่อ March 15, 2023. สืบค้นเมื่อ February 16, 2023.
20. "VRM Consortium". vrm-consortium.org. จากแหล่งเดิมเมื่อ February 16, 2023. สืบค้นเมื่อ February 16, 2023.
21. Marinescu, Jake Dean, Delia (June 10, 2021). "The Virtual YouTube World Is in Uproar. What's the Virtual YouTube World?". Slate Magazine (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ November 8, 2021. สืบค้นเมื่อ November 8, 2021.
22. "The Vtuber Industry: Corporatization, Labor, and Kawaii". Vice (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ May 31, 2022. สืบค้นเมื่อ November 8, 2021.
23. "すーぱーそに子 ワンダーフェスティバル2010[冬]". Nitroplus. จากแหล่งเดิมเมื่อ January 5, 2021. สืบค้นเมื่อ October 13, 2020.
24. Lufkin, Bryan (October 2, 2018). "The virtual vloggers taking over YouTube". BBC (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ August 13, 2019. สืบค้นเมื่อ February 14, 2018.
25. "ウェザーロイド Airi". Comptique Extra issue of December: Vtique Vol.02 (コンプティーク 12月号増刊 Vティーク Vol.2). Kadokawa. 2018. pp.76–79.
26. "SOLiVE24 (SOLiVE ムーン) 2012-04-13 21:31:23〜". YouTube. จากแหล่งเดิมเมื่อ March 18, 2022. สืบค้นเมื่อ November 1, 2020.
27. "SOLiVE24 (SOLiVEナイト ) 2014-04-10 23:32:32〜". YouTube. จากแหล่งเดิมเมื่อ November 7, 2020. สืบค้นเมื่อ November 1, 2020.
28. Faber, Tom (April 20, 2021). "VTubers and the women behind the masks". . จากแหล่งเดิมเมื่อ May 15, 2021. สืบค้นเมื่อ May 24, 2021.
29. Lufkin, Bryan (October 2, 2018). "The virtual vloggers taking over YouTube". BBC (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ August 13, 2019. สืบค้นเมื่อ February 14, 2018.
30. Loveridge, Lynzee (April 25, 2020). "Nozomi Kasuga Confirms She is Kizuna AI Voice Actress". Anime News Network. จากแหล่งเดิมเมื่อ May 14, 2020. สืบค้นเมื่อ May 25, 2020.
31. . . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ February 14, 2019. สืบค้นเมื่อ February 14, 2019.
32. "How Fan Translators Made Virtual YouTubers a Global Phenomenon". Anime News Network (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ January 20, 2021. สืบค้นเมื่อ December 14, 2020.
33. อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ BBC3
34. Otmazgin & Ben-Ari 2020, p. 77. sfn error: no target: CITEREFOtmazginBen-Ari2020 ()
35. Nagata, Kazuaki (July 17, 2018). "Japan's latest big thing: 'virtual YouTubers'". . จากแหล่งเดิมเมื่อ February 14, 2019. สืบค้นเมื่อ February 14, 2019.
36. 公開, 日時 (June 5, 2020). "尖ったメンバーばかりのVTuberグループ"にじさんじ"の魅力を紹介". Dengeki Online. จากแหล่งเดิมเมื่อ February 1, 2021. สืบค้นเมื่อ January 28, 2021.
37. อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ :22
38. "バーチャルYouTuber、4,000人を突破 動画再生回数は合計7億2千万回に". Mogura VR. July 10, 2018. จากแหล่งเดิมเมื่อ September 17, 2020. สืบค้นเมื่อ July 3, 2020.
39. "ユーザーローカル、バーチャルYouTuberの1万人突破を発表 9000人から4ヵ月で1000人増". PANORA. January 15, 2020. จากแหล่งเดิมเมื่อ January 31, 2020. สืบค้นเมื่อ July 3, 2020.
40. อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ :03
41. Regis, Rafael (August 25, 2021). "Análise do impacto econômico, da expansão de popularidade e das novas tecnologias do fenômeno VTuber" [Analysis of the economic impact, expansion of popularity and new technologies of the VTuber phenomenon]. VIII Encontro de Engenharia No Entretenimento (ภาษาPortuguese). Rio de Janeiro: Universidade Federal do Estado do Rio de Janeiro (UNIRIO). 8.{{}}: CS1 maint: unrecognized language ()
42. Morissy, Kim (August 23, 2020). "Playboard: World's Biggest Superchat Earner is Virtual YouTuber Kiryu Coco". Anime News Network (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ August 24, 2020. สืบค้นเมื่อ September 1, 2020.
43. Desatoff, Sam (September 23, 2020). "Report: Twitch viewership reached 1.47 billion hours in August (StreamElements, Arsenal.gg)". GameDaily.biz. จากแหล่งเดิมเมื่อ September 28, 2020. สืบค้นเมื่อ October 26, 2020.
44. White, DeForest (October 29, 2020). "Column: Bonus Stage: The Sudden Rise of Vtubers". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 1, 2020. สืบค้นเมื่อ November 1, 2020.
45. อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ :8
46. Morrissy, Kim (September 4, 2020). "Bushiroad and NIJISANJI Are Taking Online Harassment Seriously". Anime News Network (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ September 4, 2020. สืบค้นเมื่อ September 8, 2020.
47. "YouTube Culture & Trends – Data and Cultural Analysis for You". YouTube Culture & Trends (ภาษาอังกฤษ). December 15, 2020. จากแหล่งเดิมเมื่อ December 18, 2020. สืบค้นเมื่อ December 16, 2020.
48. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ May 12, 2021. สืบค้นเมื่อ March 30, 2021.
49. Marshall, Cass (May 27, 2021). "Twitch introduces more than 350 new streamer tags, including Vtuber, transgender, queer". Polygon (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ September 1, 2021. สืบค้นเมื่อ September 1, 2021.
50. Harding, Daryl. "Gawr Gura Swims Past Kizuna AI to Be the Most Subscribed VTuber Ever". Crunchyroll (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). จากแหล่งเดิมเมื่อ July 1, 2021. สืบค้นเมื่อ September 1, 2021.
51. "Gawr Gura breaks YouTube milestone to become most popular VTuber ever". Dexerto. July 4, 2021. จากแหล่งเดิมเมื่อ December 3, 2022. สืบค้นเมื่อ March 28, 2023.
52. Miceli, Max (February 21, 2022). "VTuber Ironmouse surpasses 95,000 Twitch subscribers, takes the throne for active subs on platform". Dot Esports (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). จากแหล่งเดิมเมื่อ February 21, 2022. สืบค้นเมื่อ February 22, 2022.
53. "Twitch's New Star of Streaming Charts Is Anime Avatar Ironmouse". . April 6, 2022. จากแหล่งเดิมเมื่อ May 16, 2022. สืบค้นเมื่อ April 8, 2022.