ศ นย พน สน คม อ งกฤษ Panasnikhom Centre หร อ ศ นย ผ ล ภ ยพน สน คม หร อ ค ายผ อพยพพน สน คม อ งกฤษ Phanat Nikhom Refugee C

ศูนย์พนัสนิคม (อังกฤษ: Panasnikhom Centre) หรือ ศูนย์ผู้ลี้ภัยพนัสนิคม หรือ ค่ายผู้อพยพพนัสนิคม (อังกฤษ: Phanat Nikhom Refugee Camp) เป็น ศูนย์ดำเนินกรรมวิธี (Panasnikhom Processing Centre) และ ศูนย์ดำเนินการส่งผ่าน (Panasnikhom Transit Centre) ผู้ลี้ภัยไปสู่ประเทศที่สามภายใต้การดูแลของศูนย์อำนวยการร่วม กองบัญชาการทหารสูงสุด และกระทรวงมหาดไทย ตั้งอยู่ที่ตำบลท่าบุญมี อำเภอเกาะจันทร์ จังหวัดชลบุรี

ศูนย์พนัสนิคม

ศูนย์พนัสนิคม ที่ตั้งในประเทศไทย ศูนย์พนัสนิคม ศูนย์พนัสนิคม (ประเทศไทย)
พิกัด: 13°25′09″N 101°16′52″E / 13.41921637672063°N 101.28103636444851°E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ชลบุรี
อำเภอ	เกาะจันทร์
เปิดโดย รัฐบาลไทย	9 กรกฎาคม 2523
พื้นที่
• ทั้งหมด	0.512 ตร.กม. (0.198 ตร.ไมล์)
ประชากร (2531)
• ทั้งหมด	156,121 คน

ประวัติ

ศูนย์พนัสนิคม เป็นศูนย์ผู้อพยพของผู้ลี้ภัยอินโดจีน ต่อตั้งขึ้นในวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2523 เป็นสถานที่อพยพของผู้ลี้ภัยจากประเทศกัมพูชา, ลาวพื้นราบ, ราบราบสูง, ม้ง, ขมุ, เมี้ยน, ลาหู และชาวเวียดนามที่ลี้ภัยจากสถานการณ์ความไม่สงบในประเทศของตนที่เกิดสงครามกลางเมืองและสงครามภายในที่เกิดการเปลี่ยนแปลงเป็นระบอบคอมมิวนิสต์ และหนีภัยมายังประเทศไทยโดยอพยพมายังพื้นที่อพยพต่าง ๆ ตามแนวชายแดน ซึ่งศูนย์พนัสนิคมเป็นศูนย์สำหรับผู้อพยพที่ต้องการจะลี้ภัยไปยังประเทศที่สาม เช่น สหรัฐ, ฝรั่งเศส, เยอรมัน, ออสเตรีย, ออสเตรเลีย, นิวซีแลนด์, ญี่ปุ่น, และแคนาดา เพื่อเตรียมการในการย้ายถิ่นฐาน มีศูนย์อำนวยการร่วม กองบัญชาการทหารสูงสุด (ศอร.บก.ทหารสูงสุด) รับผิดชอบดูแลและบริหารงานภายในศูนย์พนัสนิคม แบ่งออกเป็น 2 ศูนย์ย่อย คือ

ศูนย์ดำเนินกรรมวิธี
ศูนย์ดำเนินการส่งผ่าน

ซึ่งทั้ง 2 ศูนย์ย่อยตั้งอยู่บนสองฝั่งของทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 331

จากนั้นในปี พ.ศ. 2529 กระทรวงมหาดไทยได้เข้ามาดูแลการบริหารงานในศูนย์ต่อโดยได้รับความช่วยเหลือจากสำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ (UNHCR) ในการดำเนินงาน และเคลื่อนย้ายผู้อพยพจากศูนย์สีคิ้ว และศูนย์สงขลา ซึ่งเป็นศูนย์สำหรับชาวเวียดนาม และย้ายผู้อพยพชาวเวียดนามจากทั้ง 2 ศูนย์ไปอยู่ในเขตซี (Section C) ทำให้ศูนย์พนัสนิคมเป็นศูนย์สำหรับรองรับการส่งต่อของผู้อพยพชาวเวียดนามที่ลี้ภายมาทางเรือโดยตรง ส่งผลให้มีการแบ่งศูนย์ออกเป็น 4 ส่วน ได้แก่

ศูนย์ดำเนินกรรมวิธีสำหรับผู้อพยพชาวเขมร ลาว และม้ง และถูกย้ายมาที่ศูนย์พนัสนิคมซึ่งถูกคัดเลือกให้ไปตั้งถิ่นฐานยังประเทศที่สามแล้ว (เขตพีซี Section PC (Processing Centre))
ศูนย์ส่งผ่านสำหรับผู้อพยพชาวลาวและเวียดนามที่ได้รับอนุญาตให้ตั้งถิ่นฐาน รวมถึงผู้อพยพที่มีคุณสมบัติ (เขตทีซี Section TC (Transit Centre))
เขตสำหรับผู้อพยพที่รอหาที่ตั้งถิ่นฐานชาวเวียดนามที่ยังไม่ผ่านการตรวจสอบสถานะผู้ลี้ภัย (เขตเอส Section S)
เขตสำหรับผู้อพยพสำหรับชาวเวียดนามที่ถูกปฏิเสธสถานะผู้ลี้ภัย และยังไม่ตัดสินใจเดินทางกลับประเทศ (เขตโอ Section O)

จนถึงปี พ.ศ. 2531 มียอดผู้อพยพเข้ามาในประเทศไทยรวม 156,121 ราย ทำให้รัฐบาลไทยพยายามลดจำนวนผู้อพยพยที่หลังไหลเข้ามาโดยยึดหลักตามพระราชบัญญัติคนเข้าเมืองที่กำหนดให้ประเทศไทยรับหน้าที่เป็นเพียงแหล่งพักพิงชั่วคราวเท่านั้น

ประเทศไทยและรัฐบาลในกลุ่มประเทศอาเซียนได้จัดทำแผนปฏิบัติการสมบูรณ์ (Comprehensive Plan of Action: CPA) และได้มีมติรับนหลักการในการประชุมที่เจนีวาเมื่อปี พ.ศ. 2532 ที่ได้มีการทำข้อตกลงกับประเทศที่เข้าร่วมในแผนนี้ ให้ดำเนินการสืบสวนและตรวจสอบสถานะของผู้ลี้ภัยที่แสวงหาแหล่งพักพิงในประเทศแรกรับ ทำให้หลังจากแผนดังกล่าวมีผลใช้งานในวันที่ 14 มีนาคม พ.ศ. 2532 ส่งผลให้ในเขตซี เป็นพื้นที่สำหรับผู้อพยพชาวเวียดนามก่อนแผนปฏิบัติการมีผล ส่วนผู้อพยพที่มาหลังจากนั้นจะถูกส่งไปยังศูนย์สีคิ้วที่ถูกเปิดขึ้นอีกครั้งในเดือนกุมภาพันธ์ 2534 เพื่อใช้งานเป็นศูนย์ตรวจสอบแยกแยะสถานะ (Screening Centre) สำหรัชชาวเวียดนามทั้งหมด

สถานะของผู้อพยพคงเหลือในศูนย์พนัสนิคมในวันที่ 31 ธันวาคม พ.ศ. 2534 มีจำนวน 7,817 คน ประกอบไปด้วยชาวเขมร ลาวลุ่ม และลาวสูง ในเขตพีซีจำนวน 7,817 คน ผู้อพยพชาวอินโดจีนใน เขตทีซี จำนวน 247 คน และผู้อพยพชาวเวียดนามจำนวน 346 คน และผู้แสวงหาแหล่งพักพิงชาวเวียดนามใน เขตเอส (กำลังรอเดินทางไปยังศูนย์สีคิ้ว) จำนวน 6,109 คน

ระยะเวลาเฉลี่ยของผู้อพยพในศูนย์พนัสนิคมอยู่ที่ประมาณ 3 ถึง 6 เดือน ยกเว้นบางกรณีซึ่งอาจจะอยู่นานกว่ากำหนดเนื่องจากปัญหาด้านสุขภาพ หรือความยุ่งยากในการอนุมัติให้ไปตั้งถิ่นฐาน

กระทั่งในปี พ.ศ. 2537 ประเทศไทยโดยกระทรวงมหาดไทยและสำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ (UNHCR) ได้ดำเนินการส่งต่อผู้ลี้ภัยไปยังประเทศที่สามจนเกือบหมด เหลือเพียงแค่ชาวม้ง และส่งต่อจนหมดในปี พ.ศ. 2538 ศูนย์พนัสนิคมจึงได้ปิดตัวลงและถูกรื้อถอน

โครงสร้าง

ศูนย์พนัสนิคมแบ่งโครงสร้างการทำงานออกเป็น 2 ส่วน ได้แก่

ศูนย์ดำเนินกรรมวิธี

ศูนย์ดำเนินกรรมวิธี ศูนย์พนัสนิคม (Panasnikhom Processing Centre, Panasnikhom Centre) เป็นพื้นที่สำหรับผู้ลี้ภัยที่อยู่ระหว่างการสัมภาษณ์ การตรวจโรค การเรียนภาษา และการเรียนรู้วัฒนธรรมของประเทศที่สามที่จะเข้าไปตั้งถิ่นฐาน มีระยะเวลาประมาณ 3 ถึง 6 เดือน ขึ้นอยู่กับหลักเกฑณ์ของประเทศปลายทางเป็นผู้กำหนด

ศูนย์ดำเนินการส่งผ่าน

ศูนย์ดำเนินการส่งผ่าน ศูนย์พนัสนิคม (Panasnikhom Transit Centre, Panasnikhom Centre) เป็นพื้นที่พักอาศัยของผู้ลี้ภัยที่ได้รับการตอบรับและยอมรับให้ไปตั้งถิ่นฐานและผ่านกระบวนการในศูนย์ดำเนินกรรมวิธีแล้ว จะผ่านการตรวจร่างกายเป็นครั้งสุดท้ายและทำเอกสารสำหรับการเดินทางไปยังประเทศที่สาม มีระยะเวลาประมาณ 45 วันก่อนจะเดินทางไปประเทศที่สามต่อไป

สิ่งปลูกสร้าง

ศูนย์พนัสนิคม มีเนื้อที่ประมาณ 320 ไร่ (0.51 ตารางกิโลเมตร) เป็นศูนย์ที่มีโครงสร้างหลักเป็นคอนกรีต มีการกั้นรั้วลวดหนามโดยรอบและหอคอยยามสำหรับการตรวจการณ์โดยรอบป้องกันไม่ให้ผู้อพยพหลบหนี ประกอบด้วยโครงสร้างพื้นฐานต่าง ๆ ที่จำเป็น เป็นอาคาร แบ่งเป็น

อาคารในเขตพีซี จำนวน 1,144 แห่ง
อาคารในเขตทีซี จำนวน 876 แห่ง

อาคารแต่ละหลังมีเนื้อที่ประมาณ 40 ตารางเมตร รองรับผู้อพยพได้ 3 ครอบครัว ประมาณ 18 คน โครงสร้างประกอบด้วยคอนกรีต ไม้ ดีบุก และไม้ไผ่ นอกจากส่วนพักอาศัยแล้ว ยังประกอบด้วยร้านค้า 38 หลัง บ้านพักของเจ้าหน้าที่ 25 หลัง อาคารสำหรับองค์การระหว่างประเทศต่าง ๆ จำนวน 501 หลัง และอาคารที่ทำการศูนย์จำนวน 4 หลัง

นอกจากนี้ยังมีห้องสุขากระจายอยู่ตามบริเวณต่าง ๆ ทั่วศูนย์พนัสนิคม ระบบกำจัดของเสียและระบบระบายน้ำทิ้งออกไปนอกพื้นที่ศูนย์ประมาณ 4-5 กิโลเมตร พร้อมด้วยระบบน้ำประปาจากอ่างเก็บน้ำมาบรรจุในถังเก็บน้ำขนาด 150,000 ลิตร

การดำเนินงาน

ในช่วงแรกของศูนย์การดำเนินงานเป็นหน้าที่ของศูนย์อำนวยการร่วม กองบัญชาการทหารสูงสุด ต่อมาในปี พ.ศ. 2529 กระทรวงหมาดไทยเป็นหน่วยงานในการรับผิดชอบและบริหารงานภายในศูนย์ ทั้งเจ้าหน้าที่ในการปฏฺบัติงานและการรักษาความปลอดภัย ประกอบไปด้วยข้าราชการกระทรวงหมาดไทยจำนวน 30 คน เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยจากกองอาสารักษาดินแดน (อส.) จำนวน 80 นาย โดยข้าราชการทั้งหมดทำงานภายใต้คณะกรรมการจังหวัดในการประสานงานกับภาคส่วนต่าง ๆ โดยมอบหมายให้ผู้ว่าราชการจังหวัดชลบุรีเป็นหัวหน้า

ขณะที่สำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ (UNHCR) จะให้ความคุ้มครองผู้อพยพหรือผู้ลี้ภัยจากการถูกละเมิดสิทธิมนุษยชนและการแก้ไขปัญหาในรูปแบบทวิภาคี (Durable Solutions) เช่น การตั้งถิ่นฐานยังประเทศที่สาม หรือการกลับประเทศของตนโดยสมัครใจ รวมไปถึงการให้เงินทุนสนับสนุนองค์การระหว่างประเทศต่าง ๆ ที่ปฏิบัติงานด้านสาธารณสุข การศึกษา การฝึกอบรม และบริการด้านสังคมอื่น ๆ

บริการภายในศูนย์

ภายในศูนย์พนัสนิคม มีองค์การระหว่าประเทศและองค์การภายในประเทศให้บริการรวมทั้งหมด 18 องค์การ ให้บริการในด้านต่าง ๆ ดังนี้

ด้านสาธารณสุข

ศูนย์พนัสนิคมประกอบไปด้วยคลินิคสำหรับรักษาผู้ป่วยภายนอกจำนวน 2 แห่ง และโรงพยาบาลความจุ 30 เตรียง จำนวน 1 แห่ง มีศักยภาพในการให้บริการด้านสาธารณสุขอย่างครบครัน (เช่น สูตินารี การรักษาสุขภาพมารดาและบุตร การรักษาวัณโรคและกามโรค การรักษาด้านจิตวิทยา) รวมถึงโครงการให้อาหารเสริม การตรวจสุขภาพตามบ้านพัก การให้วัคซีนป้องกันโรค การวางแผนครอบครัว และศูนย์ยาแผนโบราณ ขณะที่ในเขตทีซีของชาวเวียดนามยังมีโรงพยาบาลอยู่ภายในด้วยอีก 1 แห่ง

ด้านการศึกษา

ศูนย์พนัสนิคมสามารถให้การศึกษาแก่เด็กระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา รวมไปถึงการศึกษาของผู้ใหญ่ โดยทั้งหมดจะทำการเรียนการสอนในภาษาของผู้อพยพทุกกลุ่ม อีกทั้งยังมีการสอนเพื่อเตรียมความพร้อมเกี่ยวกับภาษาและวัฒนธรรม การฝึกอาชีพ การปฏิบัติตนของประเทศที่สามที่จะได้รับอนุมัติให้เข้าไปตั้งถิ่นฐาน

ด้านสังคม

ศูนย์พนัสนิคมมีบริการทางสังคมต่าง ๆ อีก เช่น การให้คำปรึกษาด้านสุขภาพจิต การให้บริการคำแนะนำและคำปรึกษา ศูนย์สันทนาการและวัฒนธรรม

บริการต่าง ๆ ที่กล่าวมาข้างตนให้บริการโดยเจ้าหน้าที่จากองค์การต่าง ๆ กว่า 600 คน และได้รับความช่วยเหลือจากอาสาสมัครผู้อพยพอีกจำนวน 3,000 คนปฏิบัติงานร่วมกับกระทรวงมหาดไทยของไทย สำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ และองค์การต่าง ๆ ในตำแหน่งต่าง ๆ เช่น ล่ามแปลภาษา งานธุรการ ครูผู้สอน บุรุษพยาบาล พนักงานดูแลความสะอาด ช่างไฟฟ้า ช่างไม้ เป็นต้น

การบริการชุมชนข้างเคียง

นอกจากบริการภายในศูนย์พนัสนิคมแล้ว ยังมีการกระจายบริการและความช่วยเหลือไปยังชุมชนโดยรอบศูนย์พนัสนิคม ทั้งด้านการแจกจ่ายอาหาร น้ำ วัสดุต่าง ๆ แก่โรงเรียนโดยรอบ การให้การสนับสนุนด้านสาธารณสุข โดยเปิดให้คนไทยในพื้นที่สามารถเข้ามารับบริการได้สัปดาห์ละสองครั้ง

เหตุการณ์สำคัญ

สมเด็จพระสันตะปาปายอห์น ปอลที่ 2 ได้เสด็จไปเยี่ยมผู้ลี้ภัย ณ ศูนย์พนัสนิคม เมื่อวันศุกร์ที่ 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2527 ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางเผยแผ่ศาสนาคริสต์สู่ประเทศเกาหลีใต้ ปาปัวนิวกินี หมู่เกาะโซโลมอน และประเทศไทย โดยได้ตรัสต่อผู้ลี้ภัยเพื่อให้กำลังใจสำหรับผู้ลี้ภัยทุกคนโดยเฉพาะชาวคริสต์ และกล่าวขอบคุณทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการช่วยเหลือ ทั้งรัฐบาลไทยที่ยอมให้ผู้ลี้ภัยจากประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้อพยพเข้ามาได้ องค์การระดับชาติและนานาชาติทั้งที่เป็นองค์การด้านศาสนาและไม่ใช่ที่ตอบสนองต่อความช่วยเหลือ และอาสาสมัครทุกท่านที่มาทำหน้าที่ช่วยเหลือผู้ลี้ภัย

สถานะปัจจุบัน

หลังจากศูนย์พนัสนิคมยุติการดำเนินงานและถูกรื้อถอน กองทัพบกไทยได้มีแผนในการจัดตั้ง ซึ่งเป็นไปตามโครงการเสริมสร้างกำลังพลกองทัพบก เพื่อเป็นกองหนุนสำหรับป้องกันประเทศ ใช้อัตราการจัดและยุทโธปกรณ์ 7-19 บรรจุกำลังพลร้อยละ 30 ขึ้นการบังคับบัญชากับกรมทหารราบที่ 11 กองพลทหารราบที่ 11 ซึ่งเป็นหน่วยฝากการบังคับบัญชาของหน่วยบัญชาการรักษาดินแดน มีภารกิจในการเตรียมกำลังพลกองหนุนเพื่อทดแทนกำลังรบหลัก

ในขณะที่พื้นที่อีกฝั่งของทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 331 เป็นที่ทำการของการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค สาขาอำเภอเกาะจันทร์ และสถานีไฟฟ้าเกาะโพธิ์

อ้างอิง

"World mission to help others". The Standard (ภาษาอังกฤษแบบออสเตรเลีย). 2021-06-18.
ศิลปวุฒิ, ดวงพร (1992). นโยบายของรัฐบาลไทยต่อผู้ลี้ภัยกับปัญหาสิทธิมนุษยชน : ศึกษากรณีศูนย์ฯ พนัสนิคม. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
Shafer, Colin Boyd (2020-04-21). "Phanat's Immigration Story - Phanat Nikhom Refugee Camp, Thailand to New Iberia, Louisiana". FINDING AMERICAN (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน).
"Phanat Nikom Refugee Camp | Items | National Library of New Zealand | National Library of New Zealand". natlib.govt.nz.{{}}: CS1 maint: url-status ()
"ประวัติหน่วย กองพันทหารราบที่ 2 กรมทหารราบที่ 111". www.111infreg2infbatt.com. สืบค้นเมื่อ 2024-09-29.{{}}: CS1 maint: url-status ()
"Phanat Nikhom". Vietnamese Heritage Museum (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน).
Moss, Paul (2024-02-28). "A moment that changed me: I patronised a refugee – and he taught me an invaluable lesson". The Guardian (ภาษาอังกฤษแบบบริติช). ISSN 0261-3077. สืบค้นเมื่อ 2024-09-29.
"To refugees in the Camp of Phanat Nikhom (May 11, 1984) | John Paul II". www.vatican.va.

[1] "World mission to help others". The Standard (ภาษาอังกฤษแบบออสเตรเลีย). 2021-06-18.

[:3-2] ศิลปวุฒิ, ดวงพร (1992). นโยบายของรัฐบาลไทยต่อผู้ลี้ภัยกับปัญหาสิทธิมนุษยชน : ศึกษากรณีศูนย์ฯ พนัสนิคม. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

[:1-3] Shafer, Colin Boyd (2020-04-21). "Phanat's Immigration Story - Phanat Nikhom Refugee Camp, Thailand to New Iberia, Louisiana". FINDING AMERICAN (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน).

[4] "Phanat Nikom Refugee Camp | Items | National Library of New Zealand | National Library of New Zealand". natlib.govt.nz.{{}}: CS1 maint: url-status ()

[:0-5] "ประวัติหน่วย กองพันทหารราบที่ 2 กรมทหารราบที่ 111". www.111infreg2infbatt.com. สืบค้นเมื่อ 2024-09-29.{{}}: CS1 maint: url-status ()

[:2-6] "Phanat Nikhom". Vietnamese Heritage Museum (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน).

[7] Moss, Paul (2024-02-28). "A moment that changed me: I patronised a refugee – and he taught me an invaluable lesson". The Guardian (ภาษาอังกฤษแบบบริติช). ISSN 0261-3077. สืบค้นเมื่อ 2024-09-29.

[8] "To refugees in the Camp of Phanat Nikhom (May 11, 1984) | John Paul II". www.vatican.va.