พระครูพิศาลวิริยคุณ (สิงห์โต ติสฺโส)

พระครูพิศาลวิริยคุณ (สิงห์โต ติสฺโส) เป็นพระสงฆ์นักพัฒนาที่มีบทบาทสำคัญต่อการส่งเสริมการศึกษา พัฒนาวัด และพวัฒนาศาสนา โดยท่านเป็นผู้ริเริ่มก่อตั้งโรงเรียนมัธยมวัดบึงทองหลาง วิทยาลัยศิลปหัตถกรรมกรุงเทพ (วัดบึงทองหลาง) และสนับสนุนการศึกษาโรงเรียนวัดบึงทองหลาง ให้ตั้งอยู่ในที่ธรณีสงฆ์รวมกว่า 80 ไร่ ร่วมทั้งอนุเคราะห์ให้ประชาชนเข้าอยู่อาศัยเพื่อการสงเคราะห์จากวัดในพระพุทธศาสนาในชุมชนต่าง ๆ ในที่ดินธรณีสงฆ์ของวัด อาทิ ชุมชนท่าแรง ชุมชนลาดพร้าว 87 (จันทราสุข) และชุมชนลาดพร้าว 101 (หน้าวัดบึงทองหลาง) รวมทั้งริเริ่มเรี่ยไร่ที่ดินขนาดหน้ากว้าง 20 เมตร เป็นทางยาว 2.8 กิโลเมตร รวมเนื้อที่ดินกว่า 30 ไร่ มูลค่ารวมในปัจจุบันหลายพันล้านบาท จากถนนลาดพร้าว ถึงวัดบึงทองหลาง และนำเงินวัดพร้อมงบประมาณจัดสร้างถนนลาดพร้าว 101 ตั้งแต่ พ.ศ. 2508 เป็นต้น เป้าหมายเพื่อเป็นการดำเนินกิจกรรมด้านการสังคมสงเคราะห์เพื่อส่วนรวม

พระครูพิศาลวิริยคุณ (สิงห์โต ติสฺโส)
ชื่ออื่น	พระอาจารย์สิงห์โต, หลวงปู่สิงห์โต
ส่วนบุคคล
เกิด	4 เมษายน พ.ศ. 2469 (92 ปี)
มรณภาพ	28 มิถุนายน พ.ศ. 2561
นิกาย	มหานิกาย
การศึกษา	นักธรรมโท
ตำแหน่งชั้นสูง
ที่อยู่	วัดบึงทองหลาง กรุงเทพมหานคร
อุปสมบท	พ.ศ. 2489
พรรษา	72
ตำแหน่ง	อดีตเจ้าอาวาสวัดบึงทองหลาง พ.ศ. 2501-2546

ประวัติ

เดิมชื่อสิงห์โต เทศกาล เกิดเมื่อวันอาทิตย์ที่ 4 เมษายน พุทธศักราช 2469 ณ บ้านเลขที่ 65 หมู่ 3 บ้านบางคลอง ตำบลปากแคว อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย บิดาชื่อคุณพ่อชม เทศกาล มารดาชื่อคุณแม่เชื่อม เทศกาล ท่านจึงเป็นบุตรคนที่ 2 ในจำนวน พี่น้อง 6 คน ดังนี้คือ

ชาติภูมิ

เป็นชาวจังหวัดสุโขทัยโดยกำเนิด เกิดและโตที่ที่บ้านเกิดคือตำบลบางคลอง อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย ในวัยเยาว์เรียนจบการศึกษาชั้นปีที่ 4 จนกระทั่งเมื่อ พ.ศ. 2487 สิงห์โต มีอายุราว 18 ปี นายเหรียญ ซึ่งเป็นศึกษาธิการจังหวัดสุโขทัย และสนิทสนมกับกำนันแดง เทศกาล ซึ่งเป็นลุงแท้ ๆ ของสิงห์โตได้ชักชวนให้ไปสมัครเป็นครู แต่พ่อของสิงห์โต ไม่อนุญาตด้วยว่าเคยเป็นครูมาก่อน จึงทราบดีว่าการเป็นครูสมัยนั้นลำบากกับเงินเดือนเพียงแค่ 6 บาท (พ.ศ. 2487) ซึ่งไม่พอใช้จ่าย ทำอาชีพอื่น ๆ มีรายได้มากกว่าเป็นครู

ใน พ.ศ. 2489 เมื่ออายุครบ 20 ปีบริบูรณ์ ผ่านการเกณฑ์ทหารแล้ว สิงห์โต ได้อุปสมบทตามความปรารถนา ของพ่อแม่และญาติมิตร งานอุปสมบทนาคสิงห์โต สมเกียรติกับที่ท่านเป็นหลานกำนันแดง ตามสมัยนิยมคือมีหมอทำขวัญนาค ลิเก และกลองยาว เป็นงานอันยิ่งใหญ่ นาคสิงห์โตทำการอุปสมบท ณ พัทธสีมาวัดบางคลอง อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย โดยมีพระราชประสิทธิคุณ (ทิม ยสทินฺโน) เจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย วัดราชธานี (เดิมดำรงตำแหน่งที่พระโบราณวัตถาจารย์) เป็นพระอุปัชฌาย์ พระครูวินัยสารโสภิต (พระครูโต) วัดไทยชุมพล เป็นพระกรรมมาวาจารย์ และ พระครูปลัดทองคำ วัดบางคลอง เป็นพระอนุสาวนาจารย์

เมื่ออุปสมบทแล้ว หลวงพ่อโต ติสฺโส ได้จำพรรษาอยู่ที่วัดบางคลอง โดยมีท่านพระครูปลัดทองคำ เป็น เจ้าอาวาส ได้ 3 พรรษา และได้ศึกษาเล่าเรียนพระปริยัติธรรม สอบได้นักธรรมชั้นตรี โท ตามลำดับ เห็นว่าการเล่าเรียนพระธรรมวินัยในพระพุทธศาสนามากพอที่จะรักษาตนไม่ให้ตกไปในที่ชั่ว จึงใคร่จะลาสิกขาสำเร็จตามใจคิด บังเอิญหลวงปู่แถม (หลวงปู่หนอ) โสภธมฺโม น้องชายแท้ ๆ ของพระครูธรรมสมาจารย์ (พัก ธมฺมทตฺโต) ซึ่งสมัยที่ครองเพศฆราวาสอยู่บ้านใกล้เรือนเคียงกับหลวงพ่อโต ได้ขึ้นไปจากกรุงเทพ ฯ เพื่อเยี่ยมบ้านเกิด ก่อนที่หลวงปู่แถมจะกลับก็ชวนพระสิงห์โตลงไปเที่ยวกรุงเทพ ฯ หลวงพ่อโตจึงตัดสินใจเข้ามาเที่ยวตามคำชวน ครั้นมาถึงวัดบึงทองหลาง ก็เข้าไปกราบนมัสการพระครูธรรมสมาจารย์ (พัก ธมฺมทตฺโต) เจ้าอาวาส ในฐานะอาคันตุกะพระผู้น้อย เมื่อหลวงปู่พักทราบว่าหลวงพ่อโตเป็นบุตรของใคร มาจากไหน และด้วยอัธยาศัยเป็นที่ถูกใจ หลวงปู่พักจึงชวนให้จำพรรษากับท่านที่วัดบึงทองหลาง เมื่อวันที่ 25 ธันวาคม พ.ศ. 2491 ครั้งแรกหลวงพ่อโต ก็ยังยืนกรานที่จะสิกขา หลวงปู่พักก็หว่านล้อมด้วยธรรมะต่าง ๆ ประกอบกับความเมตตาที่หลวงปู่พักมอบให้หลวงพ่อโต จึงตัดสินใจจำพรรษา ณ วัดบึงทองหลาง เขตบางกะปิ กรุงเทพมหานคร นับตั้งแต่วันที่ 25 ธันวาคม พ.ศ. 2491 จนถึงปัจจุบัน

นับตั้งแต่หลวงพ่อโต ได้เข้ามาอยู่อาศัยใบบุญของหลวงปู่พักใน วัดบึงทองหลาง ก็ได้รับเมตตาอนุเคราะห์ด้านต่าง ๆ จากหลวงปู่ประดุจดังลูกหลาน ทั้งในด้านหน้าที่การงานและด้านคำสอน หลวงปู่มอบให้หลวงพ่อโต ด้วยความเมตตาอาทิเช่น เสนอแต่งตั้งให้เป็นครูสอนพระปริยัติธรรมแก่พระภิกษุสามเณรภายในวัด พอมีอายุครอบ 5 พรรษา หลวงปู่จึงแต่งตั้งให้เป็นพระครูสวด พระครูธรรมสมาจารย์ (พัก ธมฺมทตฺโต) ผู้เป็นเสมือนเบ้าหลอมดวงใจแห่งศรัทธา เจ้าอาวาสวัดบึงทองหลาง เจ้าคณะแขวงวังทองหลาง และเป็นพระอุปัชฌาย์เพียงรูปเดียวในเขตบางกะปิ สมัยนั้นได้ถึงแก่มรณภาพด้วยโรคชรา เมื่อเวลาประมาณ 21.00 น. ของวันพฤหัสบดี ที่ 18 สิงหาคม พ.ศ. 2501 สิริอายุได้ 82 ปี ยังความโศกเศร้าให้แก่คณะสงฆ์วัดบึงทองหลางโดยเฉพาะหลวงพ่อโต มีความโทรมนัสเป็นอย่างยิ่งด้วยด้วยการจากไปและความอาลัยรักในหลวงปู่ คณะศิษยานุศิษย์ได้นำศพของหลวงปู่ไว้สักการะเป็นเวลา 2 ปี 7 เดือน กับอีก 1 วัน จึงได้ขอพระราชทานเพลิงศพ เมื่อวันที่ 13 มีนาคม พ.ศ. 2503

หลังจากหลวงปู่มรณภาพแล้วคณะสงฆ์และคณะศรัทธาวัดบึงทองหลางได้เสนอให้หลวงพ่อโต ดำรงตำแหน่งรักษาการเจ้าอาวาสวัดบึงทองหลาง เมื่อวันที่ 19 สิงหาคม พ.ศ. 2501 รักษาการเจ้าอาวาสอยู่เป็นเวลา 9 ปี จึงได้รับแต่งตั้งเป็นเจ้าอาวาสวัดบึงทองหลาง เมื่อวันที่ 1 กันยายน พ.ศ. 2510 ท่านได้ร่วมมือกับคณะสงฆ์และชาวบ้านช่วยกันพัฒนาวัด และจัดสร้างถาวรวัตถุ โดยมีผู้มีจิตศรัทธาร่วมเป็นเจ้าภาพสร้างกุฏิ ศาลา อุโบสถวิหาร ห้องสุขา ขุดคลอง สร้างสะพาน สร้างหอระฆัง สร้างเมรุเผาศพ สร้างกำแพงวัด สร้างถนนคอนกรีตเสริมเหล็ก ขุดบ่อน้ำบาดาล สร้างสุสานบรรจุศพ รวมเป็นเงินงบประมาณค่าก่อสร้างทั้งสิ้นหลายสิบล้านบาท งานพิเศษที่พระครูพิศาลวิริยคุณ (สิงห์โต ติสฺโส) ทำ เช่นการสงเคราะห์ฌาปนกิจศพผู้มีรายได้น้อยฐานะยากจน โดยท่านจะบริจาคโลงศพให้รายละ 1 โลง พร้อมเงิน 1,000 บาท พร้อมทั้งมีอาหารเลี้ยงแขกที่มาในงานอาทิเช่นข้าวต้ม กระเพาะปลา ปลาท่องโก๋ พร้อมทั้งกาแฟเสร็จ และขนาดว่าเสียชีวิตที่ใดไม่มีพาหนะจะนำศพมาวัด ทางวัดจะจัดรถไปรับศพถึงที่ และทำการฌาปนกิจศพโดยไม่คิดมูลค่า และค่าใช้จ่ายใด ๆ ทั้งสิ้น โดยถือว่าเป็นบุญกุศลแก่ประชาชนผู้ยากจนมาตั้งแต่ พ.ศ. 2516 เป็นต้นมา จนสำนักเลขาธิการวัฒนธรรมแห่งชาติ จัดพิมพ์เผยแพร่การจัดงานศพแบบประหยัด เพื่อให้ประชาชนทั่วไปได้ทราบและเป็นแบบอย่างแก่วัดอื่น ๆ ต่อไปตั้งแต่วันที่๒๓ สิงหาคม พ.ศ. 2525 รวมทั้งได้รับการยกย่องให้เป็น “วัดพัฒนาตัวอย่าง” ใน พ.ศ. 2543 อีกด้วย

มรณกาล

พระครูพิศาลวิริยคุณ อายุ 92 ปี (พ.ศ. 2468-2561) อดีตเจ้าอาวาสวัดบึงทองหลาง (พ.ศ. 2501-2546) กทม. อดีตประธานมูลนิธิพระครูธรรมสมาจารย์ (พัก ธมฺมทตฺโต) ได้ถึงแก่มรณภาพด้วยชราภาพ เมื่อวันที่ 28 มิถุนายน 2561 เวลา 06.00 น. ที่กุฏิ ตั้งบำเพ็ญกุศลศพ ที่ศาลาการเปรียญวัดบึงทองหลาง กทม ระหว่าง 28 มิถุนายน - 7 กรกฎาคม 2561

การศึกษา

• พ.ศ. 2479 ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 โรงเรียนวัดบางคลอง ต.ปากแคว อ.เมือง จ.สุโขทัย
• พ.ศ. 2489 นักธรรมตรี สำนักเรียนวัดราชธานี ต.ธานี อ.เมือง จ.สุโขทัย
• พ.ศ. 2490 นักธรรมโท สำนักเรียนวัดราชธานี ต.ธานี อ.เมือง จ.สุโขทัย

สมณศักดิ์

• 30 เมษายน 2509 ได้รับแต่งตั้งเป็นพระครูพัธกิจ ฐานานุกรมในสมเด็จพระมหาวีรวงศ์ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ กทม.
• 5 ธันวาคม 2514 ได้รับพระราชทานแต่งตั้งเป็นพระครูสัญญาบัตรชั้นตรี มีพระราชทินนามว่า พระครูพิศาลวิริยคุณ เจ้าอาวาสวัดอารามราษฎร์
• 5 ธันวาคม 2521 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระครูสัญญาบัตรชั้นโท (ในพระราชทินนามเดิม)
• 30 มกราคม 2531 ได้รับแต่งตั้งเป็นพระอุปัชฌาย์และได้นำนาคสมชาย ชัยปัญญา เข้ารับการอุปสมบทเป็นนาคแรก วันที่ 31 มกราคม 2531 พระคุณท่านตั้งปณิธานว่าปัจจัยซึ่งได้มาจากการเป็นพระอุปัชฌาย์จะไม่นำมาใช้เป็นการส่วนตัว จึงจัดตั้งกองทุนการศึกษา สำหรับพระภิกษุสามเณร และนักเรียนตามโรงเรียนต่าง ๆ เงินทุนการศึกษาก้อนนี้ได้ฝากเงินไว้กับธนาคารกรุงเทพ ฯ จำกัด สาขาลาดพร้าว 99 มีเงินสะสมหลายหมื่นบาท ต่อมาได้มีการจดทะเบียนกองทุนนี้เป็นมูลนิธิพระครูพิศาลวิริยคุณ (สิงห์โต เทศกาล) ได้ทำกิจกรรมสาธารณสงเคราะห์เป็นจำนวนมาก ดังปรากฏต่อสาธารณะ
• 5 ธันวาคม 2531 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระครูสัญญาบัตรชั้นเอก (ในพระราชทินนามเดิม)
• 5 ธันวาคม 2541 ได้รับแต่งตั้งเทียบเท่าผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นเอก

งานการปกครอง

• พ.ศ. 2495 เป็นพระกรรมวาจาจารย์
• พ.ศ. 2501 เป็นผู้รักษาการเจ้าอาวาสวัดบึงทองหลาง
• พ.ศ. 2510 เป็นเจ้าอาวาสวัดบึงทองหลาง
• พ.ศ. 254ู6 สิ้นสุดการดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาส “ในข้อหาหย่อนสมรรถภาพ” (ให้ออก)

งานพิเศษ

• ประธานมูลนิธิพระครูธรรมสมาจารย์ (อุปัชฌาย์พัก ธมฺมทตฺโต)
• ประธานมูลนิธิพระครูพิศาลวิริยคุณ (สิงห์โต ติสฺโส)

การยกย่อง

• พัฒนาวัดจนได้รับการยกย่องเป็นวัดพัฒนาตัวอย่าง จากกรมการศาสนา ใน พ.ศ. 2543
• ได้รับการยกย่องเป็นบุคคลดีเด่นของเขตบางกะปิ พ.ศ. 2531
• ได้รับปริญญาพุทธศาสตร์มหาบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขา สังคมสงเคราะห์ จากมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย พ.ศ. 2552

งานพัฒนา

- จัดสร้างวัดพัฒนาวัดสืบต่อจากหลวงปู่พัก ธมฺมทตฺโต ที่มรณภาพเมื่อ พ.ศ. 2501 และดำรงตำแหน่งพัฒนาวัดในตำแหน่งรักษาการและเจ้าอาวาส ระหว่าง พ.ศ. 2501-2547 เช่น การสร้างเมรุ การสร้างอาคารโรงเรียนปริยัติธรรม การสร้างอุโบสถรูปเรือทรงสำเภา การสร้างอาคารอเนกประสงค์ เป็นต้น

- อุปถัมภ์การจัดการศึกษาโรงเรียนวัดบึงทองหลาง (ฝ่ายประถม) ที่จัดตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2475 ในสมัยหลวงปู่พัก ธมฺมทตฺโต ดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาส (พ.ศ. 2445-2501)

- รับบริจาคที่ดินเพื่อจัดสร้างถนนความยาว 3 กิโลเมตร หน้ากวาง 20 เมตร (รวมเนื้อที่ประมาณ 34 ไร่ มูลค่ารวมในปัจจุบันประมาณกว่า 3 พันล้านบาทตามราคาประเมินในปัจจุบัน) เชื่อมระหว่างถนนลาดพร้าว และวัดบึงทองหลาง เมื่อ พ.ศ. 2508

- ริเริ่มจัดตั้งโรงเรียนมัธยมวัดบึงทองหลาง ในที่ธรณีสงฆ์วัดบึงทองหลาง เมื่อ พ.ศ. 2522

- ริเริ่มจัดตั้งวิทยาลัยศิลปหัตถกรรมกรุงเทพ ฯ ในที่ธรณีสงฆ์วัดบึงทองหลาง เมื่อ พ.ศ. 2545

- จัดสร้างพระพุทธรูปใหญ่ ที่วัดโสภาราม จ.สุโขทัย

- ในนามมูลนิธิพระครูธรรมสมาจารย์ (พัก ธมฺมทตฺโต) วัดบึงทองหลาง อุปถัมภ์จัดสร้างอาคารที่พักอาคันตุกะ 92 ปี ปัญญานันทภิกขุ ภายในมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย จ.พระนครศรีอยุธยา จำนวน 1 ล้านบาท

- ในนามมูลนิธิพระครูพิศาลวิริยคุณ (สิงห์โต ติสฺโส) วัดบึงทองหลาง อุปถัมภ์จัดสร้างอาคารที่พักอาคันตุกะ 92 ปี ปัญญานันทภิกขุ ภายในมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย จ.พระนครศรีอยุธยา จำนวน 5 แสนบาท

- ในนามมูลนิธิพระครูธรรมสมาจารย์ (พัก ธมฺมทตฺโต) วัดบึงทองหลาง อุปถัมภ์จัดสร้างวิทยาลัยบาฬีศึกษาพุทโฆษ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย จ.นครปฐม จำนวน 1 ล้านบาท

- ในนามมูลนิธิพระครูธรรมสมาจารย์ (พัก ธมฺมทตฺโต) วัดบึงทองหลาง อุปถัมภ์จัดสร้างและบูรณะอุโบสถวัดสระเกศวรวิหาร กรุงเทพ ฯ จำนวน 1 ล้านบาท

- ในนามมูลนิธิพระครูธรรมสมาจารย์ (พัก ธมฺมทตฺโต) วัดบึงทองหลาง อุปถัมภ์ช่วยเหลือผู้ประสบภัยสึมามิ ผ่านสถานีโทรทัศน์ ITV ในขณะนั้น จำนวน 1 ล้านบาท แผ่นดินไหวและคลื่นสึนามิในมหาสมุทรอินเดีย พ.ศ. 2547

อ้างอิง

1. ผศ.ดร.พิเชฐ ทั่งโต,ปกิณกะคำสอนหลวงพ่อโต, (กรุงเทพ ฯ ,สำนักพิมพ์สินธนา,2549 : พิมพ์เนื่องในงานครบรอบ 80 ปี พระครูพิศาลวิริยคุณ) หน้า 115-120
2. คณะสงฆ์วัดบึงทองหลาง. (2552). หนังสือที่ระลึกงานสมโภชน์ยกช่อฟ้าและฉลองมณฑปธรรมสมาจารย์นุสรณ์ วัดบึงทองหลาง เขตบางกะปิ กทม. วันที่ 30 เดือน มีนาคม พุทธศักราช 2552,กรุงเทพ ฯ , สำนักพิมพ์ธรรมสภา,2552, หน้า 20-30.
3. ผศ.ดร.พิเชฐ ทั่งโต,ปกิณกะคำสอนหลวงพ่อโต, (กรุงเทพ ฯ ,สำนักพิมพ์สินธนา,2549 : พิมพ์เนื่องในงานครบรอบ 80 ปี พระครูพิศาลวิริยคุณ) หน้า 130
4. คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 7540/2554 http://deka.supremecourt.or.th/search
5. ประเด็นข้อพิพาทว่าด้วยเรื่องเงินผาติกรรมวัดบึงทองหลาง https://pantip.com/topic/34653327
6. รศ.ดร.สุรพล สุยะพรหม [บรรณาธิการ] (2561). บทบาทพระสงฆ์กับการพัฒนาชุมชนและสังคม. ที่ระลึกในงานประชุมเพลิงศพพระครูพิศาลวิริยคุณ (สิงห์โต ติสฺโส) ณ ฌาปนสถานวัดบึงทองหลาง ลาดพร้าว 101 บางกะปิ กรุงเทพ ฯ 7 กรกฎาคม 2561. พระนครศรีอยุธยา : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

แหล่งข้อมูลอื่น

• วิกิซอร์ซมีงานที่เกี่ยวข้องกับ พระครูวัดฉลอง โดย กรมพระยาดำรงราชานุภาพ