ในศาสนาฮ นด ด ลก ส นสกฤต त लक ต ล ก หร อ ต กะ เป นรอยแต มบนหน าผาก ตรงจ ดอาชญาจ กรหร อตามท สาม แต ก อาจป ายตามส วนอ นของ

ในศาสนาฮินดู ดิลก (สันสกฤต: तिलक; ติลัก) หรือ ติกะ เป็นรอยแต้มบนหน้าผาก ตรงจุดอาชญาจักรหรือตามที่สาม แต่ก็อาจป้ายตามส่วนอื่นของร่างกาย เช่น คอ มือ อก หรือแขนเช่นกัน ดิลกอาจป้ายทุกวันเพื่อประดับ, ใช้เพื่อบ่งบอกนิกายหรือสำนัก หรือใช้ประกอบพิธีกรรมทางการศาสนาหรือป้ายตามโอกาส แตกต่างกันไปตามธรรมเนียมปฏิบัติของแต่ละที่ นอกจากนี้ยังอาจใช้เพื่อให้เกียรติอีกบุคคลหนึ่ง หรือเพื่อต้อนรับบุคคลอื่นเมื่อมาถึง

สาธุในพาราณสีประดับหน้าผากด้วยดิลกแบบรุทรดิลก

ดิลกมีลักษณะที่หลากหลาย รวมถึงทำมาจากวัสดุที่แตกต่างกันไป ตั้งแต่เถ้าธุลีจากไฟในยัญบูชา, ขี้วัว, ผงไม้จันทน์หอม, ขมิ้น, ดินเหนียว, ถ่าน ไปจนถึงผงโลหะสีแดง

ในแต่ละสำนักและนิกายของศาสนาฮินดูใช้วัสดุและรูปแบบดิลกที่แตกต่างกันไป

เช่น ในไวษณวนิกายตามธรรมเนียมแบบเคร่งครัดจะใช้การป้ายดิลกและสัญลักษณ์อื่นบนร่างกายสิบสองจุด ดิลกแบบไวษณวะมีชื่อเรียกว่า ประกอบด้วยเส้นขีดแนวตั้งสองหรือสามเส้นจากใต้ไรผมจนเกือบถึงปลายจมูก เชื่อมกันตรงกลาง มีลักษณะคล้ายอักษร U กระนั้นยังมีลักษณะเฉพาะของอุรธวปุนทระที่แตกต่างกันไปในแต่ละสำนักของไวษณวนิกาย และมีการใช้วัสดุตั้งแต่ไม้จันทน์หอมไปจนถึงวัสดุอื่น ๆ ส่วนในไศวนิกาย มีดิลกที่เรียกว่า หรือรุทรดิลก นิยมเป็นพิเศษในผู้นับถือพระศิวะ ประกอบด้วยเส้นแนวนอนสามแถบพาดผ่านหน้าผาก ละเส้นนวตั้งหนึ่งเส้นหรือวงกลมอยู่ตรงกลาง ตามธรรมเนียมล้วจะทำมาจากเถ้าธุลีจากยัญบูชา หรือที่เรียกว่า ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของการตัดขาดจากทางโลก

อ้างอิง

Mittal, Sushil; Thursby, Gene (2006-04-18). Religions of South Asia: An Introduction (ภาษาอังกฤษ). Routledge. p. 73. ISBN .
Kanti Ghosh, Sumit (2023-05-18). "Body, Dress, and Symbolic Capital: Multifaceted Presentation of PUGREE in Colonial Governance of British India". Textile (ภาษาอังกฤษ). 22 (2): 334–365. doi:10.1080/14759756.2023.2208502. ISSN 1475-9756. S2CID 258804155.
Lochtefeld, James G. (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: N-Z (ภาษาอังกฤษ). Rosen. p. 709. ISBN .
Axel Michaels (2015), Homo Ritualis: Hindu Ritual and Its Significance for Ritual Theory, Oxford University Press, ISBN , pp. 100-112, 327
"Tilak | Hindu symbolism". Britannica (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2023-07-04.
Makhan Jha, Anthropology of ancient Hindu kingdoms: a study in civilizational perspective, p. 126
Chatterjee, Gautam (2001). Sacred Hindu Symbols (ภาษาอังกฤษ). Abhinav Publications. p. 59. ISBN .
Deussen 1997, pp. 789–790.
Klostermaier 1984, pp. 131, 371.
Narayanan, Vasudha (29 May 2018). "Tilak and Other Forehead Marks". Brill’s Encyclopedia of Hinduism Online. สืบค้นเมื่อ November 24, 2023.

[:1-1] Mittal, Sushil; Thursby, Gene (2006-04-18). Religions of South Asia: An Introduction (ภาษาอังกฤษ). Routledge. p. 73. ISBN .

[2] Kanti Ghosh, Sumit (2023-05-18). "Body, Dress, and Symbolic Capital: Multifaceted Presentation of PUGREE in Colonial Governance of British India". Textile (ภาษาอังกฤษ). 22 (2): 334–365. doi:10.1080/14759756.2023.2208502. ISSN 1475-9756. S2CID 258804155.

[lochtefeldupundra-3] Lochtefeld, James G. (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: N-Z (ภาษาอังกฤษ). Rosen. p. 709. ISBN .

[axelmichaels100-4] Axel Michaels (2015), Homo Ritualis: Hindu Ritual and Its Significance for Ritual Theory, Oxford University Press, ISBN , pp. 100-112, 327

[5] "Tilak | Hindu symbolism". Britannica (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2023-07-04.

[:2-6] Makhan Jha, Anthropology of ancient Hindu kingdoms: a study in civilizational perspective, p. 126

[:0-7] Chatterjee, Gautam (2001). Sacred Hindu Symbols (ภาษาอังกฤษ). Abhinav Publications. p. 59. ISBN .

[FOOTNOTEDeussen1997789–790-8] Deussen 1997, pp. 789–790.

[FOOTNOTEKlostermaier1984131,_371-9] Klostermaier 1984, pp. 131, 371.

[10] Narayanan, Vasudha (29 May 2018). "Tilak and Other Forehead Marks". Brill’s Encyclopedia of Hinduism Online. สืบค้นเมื่อ November 24, 2023.