ลำยอง หร อ เคร องลำยอง ค อ ส วนประกอบช วงบนของ เป นเคร องตกแต งในสถาป ตยกรรมไทยท น ยมสร างเฉพาะในว ดและพระท น งต าง ๆ เท

ลำยอง หรือ เครื่องลำยอง คือ ส่วนประกอบช่วงบนของ เป็นเครื่องตกแต่งในสถาปัตยกรรมไทยที่นิยมสร้างเฉพาะในวัดและพระที่นั่งต่าง ๆ เท่านั้น

ภาพวาดแสดงเครื่องลำยองและองค์ประกอบหลัก ๆ

ลำยองประกอบด้วยองค์ประกอบหลัก ๆ ดังภาพ ได้แก่

ช่อฟ้า
ใบระกา
รวยระกา
งวงไอยรา
นาคสะดุ้ง
หางหงส์
กระจังรวน
บัวจงกล
จั่วบังนก
คันทวย

ลำยองหลังคาหน้าจั่ว

ลำยองประดับหลังคาและหน้าบัน มีองค์ประกอบดังนี้

ช่อฟ้า

เป็นส่วนซึ่งประดับอยู่ส่วนยอดบนสุดของปลายสันหลังคา

องค์ประกอบของช่อฟ้า

ส่วนปลายยอดหรือหงอน
ส่วนปาก
ส่วนท้อง เรียกว่าอกสุบรรณ

ประเภทของช่อฟ้า

ช่อฟ้าแบบปากหงส์ เรียกอีกอย่างว่าปากปลา ลักษณะปลายจะงอยทู่หงายขึ้นยื่นไปข้างหน้า
ช่อฟ้าแบบปากครุฑ เรียกอีกอย่างว่าปากนก ลักษณะปลายจะงอยแหลมโค้งและงุ้มลง
ช่อฟ้าลาว
ช่อฟ้าหัวช้าง
ช่อฟ้าหัวนกเจ่า
ช่อฟ้าแบบประยุกต์ อื่น ๆ

ใบระกา

เป็นส่วนของปั้นลมประดับตกแต่งอยู่ระหว่างช่อฟ้าและหางหงส์ มีลักษณะลวดลายปลายเรียว มีหลายลักษณะ เช่นลายน่องสิงห์ ลายหอยจับหลัก ลายกระหนก ลายใบเทศ เป็นต้น มีคติความเชื่อว่าเป็นลักษณะของขนปีกของครุฑ

รวยระกา งวงไอยรา นาคสะดุ้ง

รวยระกา เป็นส่วนที่รองรับใบระกา
งวงไอยรา เป็นส่วนที่เกี่ยวงอกับแป
นาคสะดุ้ง เป็นรวยระกาส่วนที่โค้งงอต่อจากงวงไอยรายาวไปจนจรดหางหงส์

หางหงส์

เป็นส่วนปลายสุดของปั้นลม มีหลายแบบได้แก่ แบบทรงนาค แบบนาคเบือน แบบเศียรนาค แบบเหรา ฯลฯ

ลานหน้าบัน

ช่อฟ้าอุโบสถวัดพระแก้ว กรุงเทพฯ (ช่อฟ้าแบบปากนก)
ช่อฟ้าวิหาร วัดเจ็ดยอด เชียงใหม่ (ช่อฟ้าแบบหัวช้าง)
ช่อฟ้าอุโบสถวัดพระสิงห์ เชียงใหม่ (ช่อฟ้าศิลปะล้านนา)
ช่อฟ้าวิหารหลวง วัดสุทัศน์ กรุงเทพฯ (ช่อฟ้าแบบปากปลา)

อ้างอิง

ฐานานุศักดิ์ของสถาปัตยกรรมไทย
พุทธศิลปะสถาปัตยกรรม ภาคต้น โดย พระพรหมพิจิตร
สมคิด จิระทัศนกุล วัด: พุทธศาสนสถาปัตยกรรมไทย โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ พ.ศ. 2544.
สมภพ ภิรมย์, พลเรือตรี ช่อฟ้า นาคเบือน ตุง องค์การค้าคุรุสภา พ.ศ. 2545.

แหล่งข้อมูลอื่น

วัด : พุทธศาสนสถาปัตยกรรมไทย 2007-08-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
ตัวอย่างภาพ ลานหน้าบันวัดพระธาตุจอมปิง ลำปาง เป็นรูปเทพนม 2007-08-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน