หาริตี

หารีตี (สันสกฤต: Hārītī) เป็นยักขินีในเมืองเปศวาร์และในเทพปกรฌัมทางภูมิภาคซึ่งมีที่มาจากเทวีในวัฒนธรรมฮินดู แต่ต่างกันอย่างสิ้นเชิงตรงที่นางหารีตีเป็นปอบกินคน นางมีบุตรนับร้อยและรักบุตรเป็นอันมาก แต่จับบุตรของผู้อื่นมาเป็นภักษาหารให้แก่บุตรนาง

หาริตี
ยักขินีหาริตีอุ้มบุตร ประติมากรรมจากเมืองเปศวาร์ อายุราวคริสต์ศตวรรษที่ 2-3 จัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑ์อังกฤษ (British Museum)
สันสกฤต	Hārītī
จีน	鬼子母 (Guǐzǐmǔ)
ญี่ปุ่น	鬼子母神 (Kishimojin)
เกาหลี	귀자모신 (Gwijamoshin)
ไทย	หาริตี
เวียดนาม	Cát Tường Thiên
ข้อมูล
นับถือใน	มหายาน, วัชรยาน, พุทธแบบจีน, พุทธแบบญี่ปุ่น
พระลักษณะ	การคุ้มครองบุตร ศิริมงคล

ครั้นพระพุทธศาสนาเข้ามาสู่แว่นแคว้นดังกล่าวจากทางแม่น้ำสินธุ ก็เกิดเรื่องเล่าใหม่ว่า สตรีผู้หนึ่งซึ่งบุตรถูกนางหาริตีลักไปได้วอนขอให้พระโคตมพุทธเจ้าทรงช่วยปกป้องบุตรนางด้วย พระองค์จึงทรงลักพาไอชี (Aiji) บุตรสุดท้องของนางหารีตีไปซ่อนไว้ได้บาตร นางหารีตีออกตามหาบุตรไปทั่วท้องจักรวาลแต่ก็ไม่พบ ที่สุด นางจึงมาอ้อนวอนขอความช่วยเหลือจากพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าจึงตรัสเทศนาว่า นางเองบุตรหายไปหนึ่งเวลายังเป็นทุกข์ร้อนถึงเพียงนี้ แล้วบิดามารดาผู้อื่นซึ่งบุตรถูกนางลักไปฆ่ากินนั้นจนล่วงลับตลอดไปนั้นจะไม่ร้อนรนเป็นร้อยเท่าพันเท่าหรือ นางหารีตีเมื่อเข้าใจถึงความทุกข์ทรมานใจของบิดามารดาผู้อื่น จึงปวารณาตัวเป็นผู้คุ้มครองเด็กและเป็นอุบาสิกา ทั้งหันไปบริโภคผลมณีพืชแทนเนื้อเด็ก ภายหลัง นางกลายเป็นสัญลักษณ์แห่งการพิทักษ์รักษาเด็ก การคลอดง่าย การเลี้ยงดูอุ้มชูเด็กอย่างมีความสุข ชีวิตคู่ผัวตัวเมียสุขสันต์ปรองดอง และชีวิตครอบครัวร่มเย็นมั่นคง นางหาริตียังคุ้มครองพุทธศาสนิกชนผู้ปฏิบัติสัทธรรมปุณฑรีกสูตร และสตรีไร้บุตรยังมักกราบไหว้นางหาริตีเพื่อขอบุตรด้วย

กล่าวได้ว่า เมื่อพระพุทธศาสนามาถึงดินแดนเปศวาร์แล้ว นางหาริตีก็เปลี่ยนจากยักขินีตามวัฒนธรรมเปอร์เซียดั้งเดิมไปเป็นผู้อภิบาลพระพุทธศาสนา ซึ่งเป็นยุทธศาสตร์ทำนองเดียวกับที่ในช่วงต้นพระพุทธศาสนาใช้กลืนลัทธิวิญญาณนิยม ต่อมา วัฒนธรรมเกี่ยวกับนางหาริตีก็แพร่หลายไปในเอเชียตะวันออกเช่นญี่ปุ่น และหาริตีในวัฒนธรรมญี่ปุ่นนั้นเรียก "คิชิโมะจิง" หรือ "คิชิโบะจิง" (鬼子母神)

ระเบียงภาพ

• เทวรูปนางหาริตีศิลปะญี่ปุ่น
• (ขวา) ยักขินีหาริตี กับ (ซ้าย) ยักษ์ (Pañcika) ผู้เป็นสามี นางหาริตีถือกรวยแห่งความสมบูรณ์พูนผล (Cornucopia) และวางเท้านางเหนือย่ามแห่งความบริบูรณ์ ประติมากรรมจากเมืองเปศวาร์ในคริสต์ศตวรรษที่ 3 จัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑ์อังกฤษ
• ยักขินีหาริตีอภิบาลบุตร จิตรกรรมญี่ปุ่นในยุคคะมะกุระ ปัจจุบันได้รับการประกาศเป็นสมบัติของชาติ
• ยักขินีหาริตีและบุตร ประติกรรม ณ (Mendut) เกาะชวา ประเทศอินโดนีเซีย

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ หารีตี

อ้างอิง

• (อังกฤษ) ความเป็นมาของปิศาจคิชิโบะจิง