วัดแก้ว (จังหวัดสุราษฎร์ธานี)

วัดแก้ว เป็นโบราณสถานในสมัยศรีวิชัย ตั้งอยู่ที่อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี ซึ่งเป็นโบราณสถานคู่กับวัดหลง

วัดแก้ว

อาคารเรือนธาตุแบบจตุรมุขแบบศิลปะศรีวิชัย
ที่ตั้ง	ภายใน อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี
พิกัด	9°22′40.3″N 99°11′24.8″E / 9.377861°N 99.190222°E / 9.377861; 99.190222
ประเภท	โบราณสถาน
ความเป็นมา
วัสดุ	อิฐ
สร้าง	พุทธศตวรรษที่ 13–18 พุทธศตวรรษที่ 18–22
สมัย	ศรีวิชัย อยุธยา

ลักษณะทางกายภาพ

เจดีย์

ลักษณะทางกายภาพของวัดแก้วเป็นเจดีย์ทรงปราสาท ก่ออิฐไม่สอปูน ขัดผิวหน้าอิฐเรียบ ผังเป็นรูปกากบาท ฐานชั้นล่างสุดเป็นฐานเขียงสี่เหลี่ยมจัตุรัสลักษณะเป็นฐานประทักษิณ มีบันไดทางขึ้นด้านทิศตะวันออกและทิศตะวันตก ตัวอาคารเรือนธาตุเป็นอาคารทรงจตุรมุข ขนาดประมาณ 18 × 18 เมตร ถัดขึ้นมาเป็นชุดฐานบัวที่ประกอบด้วยฐานเขียง กึ่งกลางฐานเขียงค่อนไปทางด้านบนเว้นเป็นร่องและก่ออิฐเว้นช่องต่อด้วยชั้นบัวคว่ำและลูกแก้ว ถัดขึ้นไปเป็นผนังอาคารมีทางเข้า

ด้านมุขทิศตะวันออก ภายในเรือนธาตุมีขนาดประมาณ 4 × 4 เมตร ประดิษฐานพระพุทธรูปประธาน คือ พระพุทธรูปปางมารวิชัยก่ออิฐ สภาพชำรุดเหลือเฉพาะหน้าตัก ขนาดกว้างประมาณ 4 เมตร ถึงส่วนบั้นพระองค์ (บั้นเอว) ส่วนหลังของพระประธานก่อติดกับผนังอาคาร ด้านซ้ายและขวาของพระประธาน มีซุ้มจรนำสำหรับประดิษฐานพระพุทธรูปก่ออิฐส่วนหลังองค์พระก่อติดกับผนังอาคารเช่นเดียวกัน

ด้านมุขทางด้านทิศใต้ด้านในเป็นห้องคูหาปรากฏเสาประดับกรอบประตูก่ออิฐ ด้านข้างมีซุ้มจำลองย่อส่วนจากรูปแบบอาคารจริง ประตูทางเข้าทางมุขทิศใต้มีกรอบประตู ทับหลังประตูและธรณีประตูทำจากหินปูน ความสูงของประตูประมาณ 1.6 เมตร ภายในห้องคูหาประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัยก่ออิฐสภาพชำรุด ด้านซ้ายและขวาของผนังเจาะเป็นซุ้มจระนำประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัยก่ออิฐ สันนิษฐานว่าลักษณะของมุขในแต่ละด้านน่าจะมีความคล้ายกัน

มุขทางด้านทิศเหนือ พบการนำพระพุทธรูปศิลาทรายแดง สมัยอยุธยาสกุลช่างไชยาเข้ามาประดิษฐานภายในมุขแทน มุขทางด้านทิศตะวันตกมีการตกแต่งผนังโดยการทำซุ้มจำลอง

ส่วนยอดของอาคารนั้นพังลงมาหมดแล้ว สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นลักษณะชั้นคล้ายปราสาท เหนือชั้นเรือนธาตุทางด้านทิศใต้ปรากฏร่องรอย ชั้นของหลังคาแต่ละชั้นน่าจะมีการประดับสถูปจำลองเนื่องจากพบสถูปจำลองทำด้วยศิลาทรายแดงหลายองค์บริเวณรอบฐาน

จากลักษณะผังของวัดแก้วมีลักษณะคล้ายในชวาภาคกลางกำหนดอายุในช่วงพุทธศตวรรษที่ 14 แต่ลักษณะการตกแต่งภายนอกคล้ายกับปราสาทจามกำหนดอายุอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 15 จึงกำหนดตัวอายุของวัดแก้วอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 14–15

วิหาร

ในปี พ.ศ. 2523 ในการขุดค้นทางโบราณคดีโดยกองโบราณคดี กรมศิลปากร พบแนวอิฐทางด้านตะวันออกบริเวณที่สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นซากวิหารรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ขนาดกว้าง 3 เมตร ยาว 7.5 เมตร

อาคารเรือนธาตุจตุรมุขของวัดแก้ว

มุขด้านทิศเหนือประดิษฐานพระพุทธรูปศิลาทรายแดงสมัยอยุธยา มุขด้านทิศเหนือประดิษฐานพระพุทธรูปศิลาทรายแดงสมัยอยุธยา  มุขด้านทิศใต้ห้องคูหาปรากฏเสาประดับกรอบประตูก่ออิฐ ด้านข้างมีซุ้มจำลองย่อส่วนจากรูปแบบอาคารจริง มุขด้านทิศใต้ห้องคูหาปรากฏเสาประดับกรอบประตูก่ออิฐ ด้านข้างมีซุ้มจำลองย่อส่วนจากรูปแบบอาคารจริง  มุขด้านทิศตะวันออกมีขนาดประมาณ 4 × 4 เมตร ประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัย มีซุ้มจรนำด้านซ้ายและด้านขวา มุขด้านทิศตะวันออกมีขนาดประมาณ 4 × 4 เมตร ประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัย มีซุ้มจรนำด้านซ้ายและด้านขวา  มุขด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ตกแต่งผนังโดยการทำซุ้มจำลอง มุขด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ตกแต่งผนังโดยการทำซุ้มจำลอง

โบราณวัตถุ

โบราณวัตถุชิ้นสำคัญที่พบที่วัดแก้ว ได้แก่ ปางมารวิชัยพบในซุ้มจระนำทางด้านทิศใต้ของมุขตะวันออก ประทับอยู่ทางเบื้องทิศตะวันออก ฐานพระพุทธรูปสลักเป็นรูปสิงห์ ด้านข้างฐานเท้าสัตว์ และที่เบื้องหน้าของฐานมีวัชระประดับอยู่ มีลักษณะแข็งกระด้างตามแบบ กำหนดอายุราวพุทธศตวรรษที่ 15^: 178

พระพุทธรูปศิลา อยู่ในสภาพชำรุด พระเศียรและพระกรทั้งสองข้างขาดหายไป และปลายพระบาทขาด ทรงจีวรห่อคลุมบางแนบพระวรกาย ชายจีวรด้านหน้าหลังลงมาเป็นวงโค้ง ข้อพระกรทั้งสองข้างยกขึ้นเสมอกัน น่าจะเป็นปางแสดงธรรม อิทธิพลศิลปะทวารวดี มีอายุประมาณพุทธศตวรรษที่ 12–13 และพระพุทธรูปหินทรายแดงสมัยอยุธยาสกุลช่างไชยา

ชิ้นส่วนประติมากรรมรูปมือถือดอกบัว สลักจากหินทรายสีเขียว สูง 16.5 เซนติเมตร ลักษณะเป็นมือ ข้างซ้ายกำลังถือดอกบัว ค้นพบในห้องโถงกลาง ภาพสลักชิ้นนี้อาจเป็นพระหัตถ์ซ้ายของ ปัจจุบันจัดแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ไชยา

ประติมากรรมในศาสนาพราหมณ์ พบศิวลึงค์ศิลาแบบดั้งเดิม คือมีเฉพาะส่วนฐานสี่เหลี่ยม (พรหมภาคกับส่วนทรงกระบอกแบบรุทรภาค) ขนาดสูง 17 เซนติเมตร และเทวรูปพระพิฆเนศวร ขนาดเล็กประทับนั่ง สลักจากหิน ทรายแดงสององค์ สภาพค่อนข้างชำรุด องค์แรกสูง 42 เซนติเมตร และ 37 เซนติเมตรตามลำดับ อยู่ภายในห้องกลางของซากโบราณสถาน ซึ่งสภาพก่อนขุดแต่งมีดินและอิฐอัดอยู่เต็มห้อง ปัจจุบันจัดแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ไชยา^{: 181–186}

อ้างอิง

1. กรมศิลปากร. การขุดแต่งโบราณสถานวัดแก้ว อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี. หน่วยศิลปากรที่ 14 กองโบราณคดี กรมศิลปากร : 2522.
2. นงคราญ ศรีชาย. โบราณคดีศรีวิชัย : มุมมองใหม่การศึกษาวิเคราะห์แหล่งโบราณคดีรอบอ่าวบ้านดอน. สำนักโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 11 นครศรีธรรมราช : 2543.
3. พิริยะ ไกรฤกษ์. ศิลปทักษิณก่อนพุทธศตวรรษที่ 19. 2523.