ภาษาเขมรลาวเดิม

ภาษาเขมรลาวเดิม บ้างเรียก ภาษาลาวเดิม เพื่อจำแนกกลุ่มโดยเฉพาะ เป็นภาษาหนึ่งที่ใช้สื่อสารในจังหวัดราชบุรี มีลักษณะใกล้เคียงกับภาษาไทยถิ่นอีสาน และไม่มีความสัมพันธ์กับภาษาเขมรเลย เข้าใจว่าบรรพบุรุษของชาวเขมรลาวเดิม เป็นชาวลาวที่ถูกกองทัพเขมรกวาดต้อนไปไว้กรุงกัมพูชา ครั้นกองทัพไทยไปตีกัมพูชาเมื่อ พ.ศ. 2314 จึงได้กวาดต้อนทั้งชาวลาวและเขมรจากเมืองโพธิสัตว์ เสียมราฐ และพระตะบองกลับมาด้วย จึงได้ชื่อนี้มา ด้วยเหตุนี้ชาวเขมรที่ถูกกวาดต้อนมาจึงแบ่งเป็นสองกลุ่มคือ กลุ่มที่ใช้ภาษาไทยปนเขมร กับกลุ่มที่ใช้ภาษาลาว เฉพาะกลุ่มที่ใช้ภาษาลาวพบได้ที่ตำบลเจ็ดเสมียน ตำบลคุ้งกระถิน ตำบลคุ้งน้ำวนในอำเภอเมืองราชบุรี, ตำบลวัดยางงาม ตำบลบ่อกระดาน ตำบลดอนทรายในอำเภอปากท่อ, ตำบลวัดเพลง ตำบลเกาะศาลพระในอำเภอวัดเพลง และตำบลหัวโพ ตำบลวังเย็น ตำบลวัดแก้ว ตำบลบางแพในอำเภอบางแพ แต่ปัจจุบันประชากรสองชาติพันธุ์นี้มักสมรสข้ามกลุ่มกันตามพลวัตทางสังคม จากการศึกษาเมื่อ พ.ศ. 2546 พบว่ามีชุมชนที่ใช้ภาษาเขมรลาวเดิมเป็นภาษาเดียวจำนวน 9 หมู่บ้าน และชุมชนสองภาษา (ไทยกลางกับเขมรลาวเดิม) จำนวน 9 หมู่บ้าน

ภาษาเขมรลาวเดิม
ประเทศที่มีการพูด	ไทย
ชาติพันธุ์	เขมรลาวเดิม
ตระกูลภาษา	ขร้า-ไท ไท ไทตะวันตกเฉียงใต้ ลาว–ผู้ไท ลาวหลวงพระบาง ภาษาเขมรลาวเดิม
รหัสภาษา
ISO 639-3	–

วัดเกาะศาลพระ เป็นที่ตั้งถิ่นฐานของชาวเขมรลาวเดิมมาแต่อดีต

ภาษาเขมรลาวเดิมใกล้เคียงกับและลาวหลวงพระบาง จัดอยู่ในกลุ่มภาษาลาวหลวงพระบาง ตระกูลภาษาไทตะวันตกเฉียงใต้ ปัจจุบันมีสถานะเป็นภาษาในวงล้อม (Enclave language) เพราะล้อมรอบด้วยภาษาไทยกลางและภาษาลาวเวียง ในอนาคตชุมชนภาษาเขมรลาวเดิมอาจหายไปจากจังหวัดราชบุรีและไม่มีผู้ใดใช้ภาษานี้ในชีวิตประจำวัน เนื่องจากมีการเปลี่ยนภาษา (language shift) ให้กลมกลืนกับภาษาอื่น โดยเฉพาะเพราะภาษาทั้งสองมีความใกล้เคียงกันมากทั้งด้านศัพท์และเสียง สิ่งที่ต่างกันมีเพียงเสียงสระ ใ ไม้ม้วน ซึ่งภาษาเขมรลาวเดิมใช้เสียง [au] ในขณะที่ภาษาลาวครั่งใช้เสียง [ai] และพบว่าผู้พูดภาษาเขมรลาวเดิมที่มีอายุน้อยมักมีการแปรระหว่างเสียง [au] ~[ai] อีกทั้งประเพณีของคนกลุ่มนี้ไม่สู้จะมีเอกลักษณ์เด่นชัด

ทั้งนี้ภาษาเขมรลาวเดิมจะมีการแปรเสียงต่าง ๆ ตามสำเนียงตน เช่น

• เสียงสระโอะ แปรเป็น เอะ เช่น หมด เป็น เหม็ด
• เสียงสระอุ แปรเป็น โอะ เช่น ตุ๊กแก เป็น ต๊กแก
• เสียงสระไอ แปรเป็น อา เช่น ใหม่ เป็น หมา

ปัจจุบันภาษาเขมรลาวเดิมใกล้สูญหาย เหลือเพียงคนสูงอายุใช้ในการสื่อสารเพียงไม่กี่คน เพราะชาวเขมรลาวเดิมมองว่าอัตลักษณ์ของตนนั้นดูน่าอับอายมากกว่าจะเป็นเรื่องน่าชื่นชม ส่วนชาวเขมรลาวเดิมกลุ่มที่ใช้ภาษาเขมร กลับมีสถานะที่แย่กว่าเขมรลาวเดิมกลุ่มที่ใช้ภาษาลาว เพราะการสำรวจใน พ.ศ. 2545 พบผู้ใช้ภาษาเขมรราว 8-10 คนซึ่งเป็นผู้สูงอายุทั้งหมด โดยใช้ภาษาไทยเจือเขมรเป็นคำ ๆ เป็นภาษาผสมสำหรับสื่อสารกับคนรุ่นเดียวกัน และไม่ตกทอดสู่ลูกหลาน

ตัวอย่าง

• ฮู้ แปลว่า รู้
• ฮัก แปลว่า รัก
• เว้า หรือ ว้าว แปลว่า พูด
• เซ้า แปลว่า เช้า
• บ่หย่าน แปลว่า ไม่กลัว
• ข้าวเม้า แปลว่า ข้าวใหม่
• ถั่วค้าง แปลว่า ถั่วฝักยาว
• ถั่วคุด แปลว่า ถั่วลิสง
• ไปเด๋ามา แปลว่า ไปไหนมา
• ไปเฮ็ดนา แปลว่า ไปทำนา
• ปวดแค้ว หรือปวดแข่ว แปลว่า ปวดฟัน
• ไปเดี๋ยวหกคืน แปลว่า ไปเดี๋ยวเดียวแล้วจะกลับ
• หกมื้อเด๋า แปลว่า กลับเมื่อไร
• หกมื้ออื้น แปลว่า กลับพรุ่งนี้
• ไปโพ้นไปพี้ แปลว่า ไปโน่นไปนี้
• แย้มอีหยัง แปลว่า มองอะไร
• หกบ้าน แปลว่า กลับบ้าน
• หกบ้านมื้อเด๋า แปลว่า กลับบ้านเมื่อไร
• แย้ม หรือ เย้ม แปลว่า มอง
• พก แปลว่า แอบ (ดู)

อ้างอิง

1. นงลักษณ์ สูงสุมาลย์ (2545). ระบบเสียงภาษาลาวเดิม ตำบลบ่อกระดาน อำเภอปากท่อ จังหวัดราชบุรี. บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร. p. 4.
2. วลัยลักษณ์ ทรงศิริ (21 สิงหาคม 2563). . สยามเทศะ. p. 3. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-12-28. สืบค้นเมื่อ 2021-12-28.
3. (PDF). สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2021-05-02. สืบค้นเมื่อ 3 พฤษภาคม 2564. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
4. วลัยลักษณ์ ทรงศิริ (21 สิงหาคม 2563). . สยามเทศะ. p. 2-3. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-12-28. สืบค้นเมื่อ 2021-12-28.
5. สุวัฒนา เลี่ยมประวัติ, ผู้ช่วยศาสตราจารย์ (24 มกราคม พ.ศ. 2546). "แผนที่ภาษาศาสตร์". ศูนย์ข้อมูลภาคตะวันตก หอสมุดพระราชวังสนามจันทร์. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2564. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= ((help))
6. นงลักษณ์ สูงสุมาลย์ (2545). ระบบเสียงภาษาลาวเดิม ตำบลบ่อกระดาน อำเภอปากท่อ จังหวัดราชบุรี. บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร. p. 128.