ปรัชญายุคก่อนโสเครตีส

ปรัชญาในยุคก่อนโสกราตีส (อังกฤษ: pre-socratic philosophy) เป็นสำนักคิดทาง ที่มีอยู่ก่อนยุคของโสกราตีส (ผู้ได้รับการขนานนามว่าเป็นบิดาของปรัชญาตะวันตก). ปรัชญาในยุคก่อนโสกราตีส มีจุดเด่นอยู่ที่ความสนใจไต่ถามเกียวกับความเป็นไปของธรรมชาติ และเอกภพ โดยมุ่งที่จะค้นหากฎเกณฑ์ที่เป็นเหตุเป็นผลของเอกภพ (cosmos) ซึ่งมนุษย์สามารถเข้าใจได้ โดยไม่ต้องอิงอยู่กับการกระทำของสิ่งเหนือธรรมชาติ ด้วยเหตุนี้ปรัชญาในยุคก่อนโสกราตีสจึงมีเนื้อหาครอบคลุมวิทยาศาสตร์ธรรมชาติหลายสาขา ทั้งดาราศาสตร์ จักรวาลวิทยา คณิตศาสตร์ และฟิสิกส์. ปรัชญาในยุคก่อนโสกราตีสได้รับอิทธิพลอย่างมากจากนักคิดชาวกรีกที่มีรกรากอยู่ทางฝั่งไอโอเนีย (Ionian thinkers) เช่น เธลีส (Thales) นักปราชญ์ชาวไอโอเนียที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้ให้กำเนิดปรัชญากรีก และอะแนกซิแมนเดอร์ (Anaximander) และ พีทากอรัส (Pythagoras) แต่เมื่อชาวกรีกเริ่มขยายอาณานิคมไปทางทิศตะวันตก สำนักความคิดทางปรัชญาก็เริ่มแพร่กระจายไปยังอาณานิคมเหล่านั้นเช่นกัน ตัวอย่างสำคัญ เช่น เมืองโครตอน อังเป็นหนึ่งในของนครรัฐกรีก และเป็นที่ตั้งของสำนักความคิดพีทาโกเรียน.

ในสมัยกรีกโบราณ (หรือสมัยคลาสสิค) นักปรัชญาในยุคก่อนโสกราตีสถูกเรียกรวม ๆ กัน ในภาษากรีกว่า φυσιολόγοι (อ่านว่า พู-ซิ-โอ-ลอ-กอย) ซึ่งหมายถึงบุคคลที่ศึกษาหรือไต่ถามถึงธรรมชาติ (φύσις) หรือ "นักปรัชญาธรรมชาติ" นั่นเอง. ต่อมาอริสโตเติ้ลได้ทำการแยกแยะเพิ่มขึ้นว่า นักปรัชญาในยุคก่อนโลเครตีสยังมีพวกที่ไต่ถามถึงปัญหาทางเทววิทยา (theologoi) และพวกที่ไต่ถามเกี่ยวกับเรื่องปรัมปรา กับเทพปกรณัม (mythologoi) ด้วย.

ภาพรวมของปรัชญาในยุคก่อนโสกราตีส

เนื้อหาและการใช้เหตุผลของนักคิดในยุคก่อนโสกราตีสได้สูญหายไปตามกาลเวลาเป็นส่วนใหญ่ และไม่ตกทอดมาถึงเราโดยตรง ความรู้ส่วนใหญ่ที่เรามีเกี่ยวกับปรัชญายุคเริ่มแรกของกรีกจึงมักอยู่ในรูปของคำอธิบาย และการอ้างอิงในงานเขียนของนักปรัชญารุ่นหลัง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เพลโต และอริสโตเติล. โดยภาพรวมแล้ว นักปรัชญายุคก่อนโสคราตีสปฏิเสธคำอธิบายตามตำนานปรัมปราดั้งเดิม ของปรากฏการณ์ที่คนเราเห็นรอบ ๆ ตัว โดยแสวงหาคำอธิบายที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของเหตุผลมากขึ้น นักปรัชญาเหล่านี้จึงมุ่งถามคำถามเกี่ยวกับ "แก่นแท้ของสิ่งต่าง ๆ ": เป็นต้นว่า

• สรรพสิ่งทั้งปวงมาจากไหน?
• สิ่งต่างๆ ถูกสร้างขึ้นจากอะไร?
• เราจะอธิบายความหลากหลายของสิ่งต่าง ๆ ที่พบในธรรมชาติได้อย่างไร
• เราจะใช้คณิตศาสตร์มาเป็นสื่อในการอธิบายธรรมชาติได้อย่างไร?

อ้างอิง

1. "Presocratic Philosophy", Stanford Encyclopedia of Philosophy, 4 April 2016.
2. , The Presocratic Tradition from Parmenides to Democritus, p. 13, ISBN .
3. Eduard Zeller, Outlines of the History of Greek Philosophy (1955). p. 323.