นูโทรปิกส์

นูโทรปิกส์ (อังกฤษ: nootropics) เป็นกลุ่มสารอธิบายฤทธิ์ทางเภสัชวิยา คำว่านูโทรปิกส์ เป็นคำที่มาจากภาษากรีก คือ noos และ tropein บางครั้งนูโทรปิกอาจมีชื่อเรียกว่า สมาร์ท ดรั๊กส์ (smart drugs) แรกเริ่มนั้นคำนี้ใช้อธิบายฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของยาที่ชื่อ(piracetam) ต่อมานิยมใช้คำนี้แพร่หลายมากขึ้น ทำงานโดยเพิ่มปริมาณสารเคมีในสมอง (neurochemicals) ไม่ว่าจะเป็นสารสื่อประสาท(neurotransmitters) เอนไซม์ (enzymes) และฮอร์โมน (hormones)เป็นต้น

คุณสมบัติ

โดยทั่วไปแล้วนูโทรปิกหมายถึงกลุ่มสารที่มีคุณสมบัติดังต่อไปนี้

1. เพิ่มการทำงานด้านคอคนิทิฟ (cognitive function) เช่น กระบวนการเรียนรู้และ เป็นต้น
2. ช่วยปกป้องสมองจากปัจจัยรบกวนต่างๆ เช่น อนุมูลอิสระ เป็นต้น
3. ต้องไม่มีคุณสมบัติเป็นสารกระตุ้น (classical excitants) (tranquilizers) หรือ ยารักษาอาการทางจิต (antipsychotics)
4. มีต่ำมากๆ

กลไกการทำงาน

ตัวอย่างสารนูโทรปิกส์ซึ่งมีกลไกการทำงานทางทฤษฎีดังต่อนี้

1. สารสกัดจาก (Ginkgo biloba) ซึ่งมีสารออกฤทธิ์ คือ (flavonoid glycosides) และ (ginkgolides) สารดังกล่าวนี้มีฤทธิ์เพิ่มประมาณเลือดไปเลี้ยงสมอง ช่วยปกป้องเซลล์ประสาทจาก อนุมูลอิสระ นอกจากนี้ยังพบว่ายับยั้งฤทธิ์ของสาร (PAF) ที่ทำให้เกล็ดเลือดรวมตัวกัน
2. (Phosphatidylserine)ช่วยรักษาโครงสร้าง เพิ่มจำนวนตัวรับสารสื่อประสาทและกระตุ้นให้ใยประสาทส่วนเดนไดรต์ (dendrite)แตกกิ่งก้านมากขึ้น และยังกระตุ้นอีกด้วย
3. (citicoline) ช่วยรักษาโครงสร้างเยื่อหุ้มเซลล์ เพิ่มปริมาณสารสื่อประสาทอะซีติลโคลีน (acetylcholine) ส่งเสริมการทำงานของ (dopaminergic system)
4. (Piracetam) ส่งเสริมการทำงานของ, และ ช่วยรักษาสภาพตัวรับสารสื่อประสาท โดยเฉพาะตัวรับประเภท (NMDA receptors) และโคลิเนอจิก และยังช่วยปกป้องเซลล์ประสาทจากสารพิษ อนุมูลอิสระ
5. (Vinpocetine)ทำงานโดยเพิ่มประมาณเลือดไปเลี้ยงสมอง เพิ่มการขนส่งและการลำเลียงกลูโคสเข้าสู่สมอง และเพิ่มปริมาณสารสื่อประสาทอะซีติลโคลีน
6. (Acetyl-L-carnitine)ช่วยเพิ่มการผลิตพลังงานในสมอง ปกป้องเซลล์ประสาทจากสารพิษ อนุมูลอิสระ และช่วยรักษาสภาพตัวรับสารสื่อประสาท
7. สารต้านอนุมูลอิสระ (Antioxidants) เช่น วิตามินอี และ วิตามินซีทำงานโดยปกป้องเซลล์ประสาทจากสารพิษ อนุมูลอิสระ

อ้างอิง

• Mark A. McDaniel, Steven F. Maier, and Gilles O. Einstein, “Brain-Specific” Nutrients: A Memory Cure?, Nutrition 19:957–975, 2003